Het heffen van statiegeld op blikjes en plastic flesjes lijkt vooralsnog meer problemen te geven dan oplossingen. Dit komt voor een groot deel doordat het gedrag van de consument niet zichtbaar is veranderd. Gedrag, betere voorlichting en goede communicatie zijn noodzakelijk. De Levensmiddelenkrant vroeg mij welke valkuilen er zijn bij de verduurzaming van verpakkingen.
Duurzamer verpakken
Supermarkten doen flink hun best om te verduurzamen onder meer bij verpakkingen: in primaire verpakking, secundaire verpakking en transportsverpakking. Ten eerste wordt er gekeken naar de recyclebaarheid van verpakkingen. Ten tweede wordt er gekeken naar de besparing op omdozen en de mogelijkheid om minder karton te gebruiken. Is er bijvoorbeeld een andere manier van verpakken mogelijk? De derde zit hem in het transport, zoals het gebruik van wikkelfolies, herbruikbaar fust, de trolleys en plastic herbruikbare pallets.
Aan de verduurzaming van verpakkingen in de supply chain wordt al lange tijd zoals dranken die per tray al recyclebaar zijn. Dit is slechts één voorbeeld van maatregelen om te verduurzamen in de branche. Het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel (CBL) heeft samen met de aangesloten supermarkten doelen gesteld voor onder meer het reduceren van verpakkingsmateriaal. Het CBL wil met haar leden in 2025 20% minder verpakkingsmateriaal in de supermarkten. Dan moet ook 95 procent van het verpakkingsmateriaal recyclebaar zijn. In 2022 kwam dat uit op een totaal van 650.000 ton aan verpakkingen, wat neerkomt op 30.000 volle vrachtwagens aan kunststof, glas, papier en karton.
Lastige dilemma’s
De plastic zakjes zijn bij verschillende supermarkten van de groenteafdeling verdwenen. Het gevolg daarvan is dat er agf-artikelen voorverpakt worden bij de producent of leverancier. En dat geeft toch ook weer meer afval. De klant kan nu vaker niet zelf uitmaken hoeveel hij of zij koopt en dat werkt derving in de hand. Nu moet ik vier voorverpakte appels kopen terwijl ik er misschien maar twee wil. Ook hier bepaalt het gedrag van de consument de duurzaamheid. Gedrag, de juiste voorlichting en communicatie zijn essentieel bij de vraag wat je met verpakkingen kunt doen.
Design for recycling?
Verduurzaming vergt tijd en inspanning van alle schakels in de keten. Logistieke concurrentie is niet nodig en achterhaald. Onderlinge duurzame samenwerking door kennisdeling bij bedrijven, met kennisinstellingen en instanties is belangrijk. Je hebt niets aan ‘design for recyling’ als er geen recyclingsysteem achter zit.
Innovaties in recyclingsprocessen die de verduurzaming ten goede komen, zijn de verantwoordelijkheid van zowel de verpakkingsindustrie als de sorteerders en recyclers. Maar ook bij de supermarkten en de consument. Want wat doet die laatste met de verpakking thuis? De CO2 -uitstoot in de supermarktketen zelf is slechts 7% van de totale CO2-uitstoot. En daarvan is verpakking slechts een paar procent. De producten van de fabrikanten vormen 64%. De footprint van de consument is 26% en dat komt voor een groot deel door de voeding die we thuis weggooien.
Derving voorkomen
We gooien thuis een vierde weg omdat we te veel kopen. Daarom kunnen we niet zomaar verpakkingen weglaten en vervolgens thuis veel weggooien vanwege derving. Dat is het paard achter de wagen spannen.
Zelf betrap ik me erop dat ik na het verdwijnen van de gratis zakjes bij de groente-afdeling vaker voorverpakte groenten en fruit koop en daardoor thuis ook meer weggooi. En over statiegeld durf ik al niet meer te beginnen. Minder verpakken betekent dat je goed moet nadenken over onbedoelde keteneffecten.
Statiegeld op blik en plastic
Het heffen van statiegeld is nog geen succes. De statiegeldheffing heeft consequenties voor het gehele ecosysteem, van inleveren tot ophalen en recyclen. Sinds de invoering van de maatregel worden er nog steeds te weinig blikjes en plastic flessen ingeleverd. Mensen vinden vijftien cent per item vaak te weinig om de moeite te nemen plastic flesjes en blikjes in te leveren. De Inspectie Leefomgeving en Transport vindt daarom dat het statiegeld op plastic flessen omhoog moet naar 50 cent, zo maakte de organisatie bekend in het Financieele Dagblad. Verpact, voorheen Stichting Afvalfonds, zou volgens de inspectie te weinig doen om verpakkingen in te zamelen.
Een netwerk van producent tot aan de klant is nodig om de impact op CO2 te vergroten en gedragsverandering bij de consument te bewerkstelligen. Pas dan heeft verduurzaming van verpakkingen invloed op de supply chain.
Walther Ploos van Amstel.
Dit artikel verscheen eerder in de Levensmiddelenkrant.
Abonneren? Klik hier.