Van oudsher vond transport in Amsterdam plaats over het binnenwater. De laatste decennia is dit steeds minder geworden. De explosieve groei van de stad en de metropoolregio, de noodzaak tot het herstel van kades en bruggen, de bouwopgave en de groeiende mobiliteit bieden een momentum om te onderzoeken hoe transport over water weer kan bijdragen aan het oplossen van deze grote opgaven.
De behoefte van de transportbranche
Met vertegenwoordigers van de transportbranche heeft de gemeente gesprekken gevoerd om te bepalen welke wensen en behoeften er bij de ondernemers leven en welke beperkingen men in de huidige situatie ervaart. Amsterdam richt zich op het verbeteren van de logistiek van bevoorrading van de stad. Er wordt ingezet op bundeling van goederen, intensiever gebruik van water en cargo-hubs (goederenknooppunten). Ook is er speciale aandacht voor pakketbezorging. Verder gaat Amsterdam de levensduur van zwakke kades verlengen door minder parkeren toe te staan en minder (zwaar) verkeer toe te staan. Beperkingen zijn volgens de branche met name het ontbreken van voldoende en geschikte laad- en loslocaties en het ontbreken van duidelijk gemeentelijk beleid op dit vlak. Vanuit de branche zijn er diverse partijen die belangstelling hebben om zich meer te focussen op het transport over water.
Transport over water: bouw, afval en pakket
Het gebruik van water voor transport is nog beperkt. Op dit moment maken met name bouwtransport en enkele commerciële initiatieven, zoals een pakketbezorgdienst, gebruik van het water voor transport. Deze vertegenwoordigen ongeveer 1 procent van de vaarbewegingen op het binnenwater. Transport over water zit daarmee in een eerste ontwikkelingsfase.
De gemeente wil het transport over water stimuleren en ook vanuit de branche zijn er geluiden dat de sector wil groeien. De noodzaak tot minder zwaar verkeer over de kades en de ambitie voor een autoluw Amsterdam zorgen ervoor dat ondernemers worden uitgedaagd om over te gaan tot bevoorrading over het water. Het aantal vaarbewegingen gerelateerd aan de aan- en afvoer van bouwmaterialen neemt al toe, mede door de herstelwerkzaamheden aan kades en oevers. De branche laat weten dat ook het vervoer van afval over water een te onderzoeken mogelijkheid is. Daarnaast zijn er groeimogelijkheden voor de dienstverlenende vaart, zoals het opladen van (wissel)accu’s.
Beperkte beschikbare tijd en ruimte voor laden en lossen
Uit gesprekken met de transportsector is gebleken dat het voor hen essentieel is dat zij voldoende ruimte en tijd hebben om te kunnen laden en lossen. Op dit moment is de beschikbare ruimte voor laden en lossen beperkt tot 32 locaties in de gehele stad, waarvan er slechts zes exclusief voor laden en lossen bestemd zijn. Het merendeel van deze locaties heeft daarnaast ook andere (gebruiks)functies, bijvoorbeeld als op- en afstaplocatie voor de passagiersvaart. Verder geldt op deze locaties een beperkte toegestane ligtijd (vijftien minuten), terwijl de branche aangeeft dat voor het goederenvervoer een langere ligtijd nodig is. Ook is de staat en de inrichting van de locatie vaak niet (meer) geschikt voor laden en lossen.
Afval en de gemeentelijke werven
de gemeente Amsterdam heeft ook een nieuw locatieplan voor de gemeentelijke werven gepresenteerd. Deze locaties komen aan een doorgaande waterverbinding liggen, hoeft het natransport naar een afvalverwerker niet meer over de weg plaats te vinden. Ook zijn de ritten van de vuilniswagens van en naar de overslagpunten korter dan naar de afvalverwerker, zodat de vuilniswagens kunnen worden ingezet waar ze voor bedoeld zijn: afvalinzameling.
Maatregel stimuleren transport over water
De gemeente wil het transport over water stimuleren. Omdat Amsterdam wat betreft transport over water nog in een eerste fase zit, voert de gemeente komende tijd diverse onderzoeken uit. Op basis van deze onderzoeken zal het beleid verder worden vormgegeven.
Uitstootvrij goederentransport over water
De gemeente heeft de ambitie dat al het transport over water in 2025 ook uitstootvrij vaart. Belangrijke punten zijn de technische mogelijkheden en de beschikbaarheid van voorzieningen om elektrisch te laden of emissievrije brandstof te tanken. Op dit moment wordt een onderzoek uitgevoerd naar wat nodig is voor de verduurzaming van de sector. Uit een marktverkenning van de gemeente uit 2019 blijkt dat het technisch haalbaar is om uitstootvrije vaartuigen in te zetten, maar dat aanvullend inzicht in de kosten nodig is. Transport over water concurreert namelijk met transport over de weg en de huidige duurzame transportvaartuigen (over de weg) worden vooral met subsidie van het Rijk bekostigd.
Voor duurzaam transport over water moeten bovendien speciale vaartuigen worden ontwikkeld. Duw- en sleepboten hebben niet voldoende vrije ruimte binnen de romp voor de benodigde batterijen om ook lange afstanden buiten Amsterdam volledig elektrisch te kunnen varen. Bij de ontwikkeling van deze vaartuigen moet ook rekening worden gehouden met aanvullende voorzieningen zoals bijvoorbeeld een kraan om goederen te laden en te lossen. Elektrisch aangedreven kunnen deze vaartuigen niet op dezelfde manier worden ingezet als de bestaande transportvaartuigen. Het gebruik van waterstof als brandstof biedt hierin perspectief, maar is nog onvoldoende ontwikkeld.
Om inzicht te krijgen in de technische mogelijkheden voor uitstootvrij (goederen)transport over water en om de operationele en maatschappelijke kosten van verschillende modaliteiten van transport in Amsterdam met elkaar te kunnen vergelijken, wordt in 2020 een haalbaarheidsonderzoek van uitstootvrij (goederen)transport uitgevoerd. Hierin worden meegenomen de verminderde mogelijkheden voor transport over de wal vanwege werkzaamheden aan kades en bruggen. Ook wordt inzicht gegeven in de mogelijkheden van waterstoftankstations aan het water.
Maatregelen
De gemeente stimuleert het transport over water met de volgende maatregelen.
- Onderzoek naar laad- en loslocaties.
- Invoeren venstertijden en aanpassen ligtijden.
- Onderzoeken mogelijkheden duurzaam transport over water.
- Aanpassen en ontwikkelen (juridische) kaders.
- Invoeren één loket bij bouwprojecten.
- Starten met pilots.