Amsterdammers mogen zich uitspreken over de plannen voor de juridische functie van de gemeente

Amsterdam voert een breed scala aan vergunningverlening, toezicht en handhavingstaken (VTH) uit. Het uitvoeren van deze VTH-taken moet bijdragen aan een veilige, duurzame, leefbare en gezonde fysieke leefomgeving. Het is een wettelijke kerntaak waarop je als Amsterdammer blind moet kunnen vertrouwen.

Maar, de VTH-functie van de gemeente rammelt aan alle kanten. Vergunningen worden niet behandeld, niet gepubliceerd, WOO-beroepen blijven liggen en de handhaving en toezicht falen. Het recht op bezwaar maken wordt de burger structureel ontnomen. Vragen om handhaving verdwijnen of worden klakkeloos afgemeld met dat er niks aan de hand is.

Nieuw plan voor vergunningen en handhaving

Daarom ligt er al weer enige weken een nieuwe aanpak met nieuwe prioriteiten ter inspraak. Pas vandaag werd de inspraakpagina open gesteld. Het is een veelomvattend plan over alle ketenpartners en over alle mogelijke thema’s.

Het voorgestelde beleid wordt gepresenteerd op een wijze die voor een gemiddelde bewoner onbegrijpelijk is. Amsterdammer kunnen nu reageren op een plan van meer dan 200 bladzijden vol met ambtelijke taal over opgaven, problemen, reikwijdte, doelen, strategieën, risico’s, uitgangspunten en thema’s: “Alles wat we doen, doen we voor de Amsterdammer. We zijn een dienstbare overheid, voorspelbaar en betrouwbaar. We willen verantwoordelijk en flexibel zijn. Een overheid die luistert, handelt en levert, inwoners van Amsterdam de ruimte geeft om te groeien”.  

Er worden geen onderbouwde keuzes gemaakt, laat staan uitgelegd. Je kunt er het haast niet, niet mee eens zijn. Voor de stadsdeelcommissies wordt dit een worsteling. In de stadsdeelcommissies zitten boven-gemiddeld ingevoerde bewoners, maar ook voor hun zijn deze meer dan 200 kantjes VTH onbegrijpelijk. Hoe moeten ze dan daarover een goed advies geven? Ook de burgemeester, als indiener, vindt het stuk te lang… waarom dan toch het lange stuk ter inspraak is gegaan zonder een behoorlijke toelichting is een raadsel. Het zal wel bij de cultuur horen.

Willekeur in aanpak

Zorgwekkend is de opmerking in de plannen: ‘We pakken problemen aan waar bewoners, ondernemers en bezoekers het meeste last of profijt van hebben’. Dan zijn de Amsterdamse ondernemers en bewoners bij vergunningverlening en handhaving overgeleverd aan de willekeur van de politiek. Met elke vier jaar een nieuwe coalitie is de rechtsongelijkheid dan ver te zoeken; de waan van de dag regeert. Normen voor de handhaving zoals die moeten komen uit bijvoorbeeld het actieplan geluid, ruimte voor de voetganger, bouwbesluiten en het horecabeleid zijn er niet.

Amsterdam maakt gebruik van de Landelijke Handhavingsstrategie. Deze strategie is opgesteld om eenduidig te kunnen interveniëren bij overtredingen van het omgevingsrecht. De LHS omvat zowel bestuursrechtelijke als strafrechtelijke interventies. Maar, in de gemeente Amsterdam wordt de LHS in aangepaste vorm toegepast. De reden hiervoor is dat Amsterdam in de regel enkel bestuursrechtelijk optreedt. Waarom Amsterdam meent te moeten afwijken van een eenduidige landelijke strategie wordt niet onderbouwd. Met een eigen aanpak leer je ook niet van de aanpak van andere gemeenten.

Informatie ontbreekt voor informatiegestuurd werken

Het bepalen van prioriteiten (laag, midden en hoog), meetbare doelen en het uitvoeren van activiteiten wil de gemeente informatiegestuurd doen met onder meer effectscores. De gemeente voert de VTH-taken uit op basis van kennis van het domein, de vraagstukken die spelen, de risico’s van niet-naleving van wet- en regelgeving en de doelgroep. Groot probleem hierbij is dat de informatie voor die informatiesturing ontbreekt.

Dat lees je ook in het plan dat nu ter inspraak ligt. Er is geen enkele kwantitiatieve onderbouwing (noch van aantallen, noch van capaciteiten). Hoe de gemeente is gekomen tot ‘effectscores’ blijkt nergens uit, ook niet omdat de effectscores geen relatie lijken te hebben met de gekozen prioriteiten. Daarmee is het eigenlijk onbegonnen werk om een serieuze zienswijze op te stellen.

De registratie van klachten, vragen en handhavingsverzoeken is bijvoorbeeld niet goed. Dat is gebleken uit meerdere WOO-zaken. De 14020 en webcare meldingen verdwijnen in een zwart gat. Vakantiekrachten melden met enige regelmaat de openstaande meldingen massaal als afgehandeld af terwijl er niets is gedaan.

Uit de plannen komen ongeveer 20 thema’s met hoge prioriteit, 40 thema’s met middel en 11 met lage prioriteit. Hoe de gemeente daartoe is gekomen is niet uitgelegd. Ook is geen relatie gelegd met haalbaarheid, betaalbaarheid en effectiviteit.

Onbegrijpelijk is dat bijvoorbeeld bouwhinder slechts ‘middel’ scoort terwijl veel Amsterdammers last hebben van hinder van bouwwerkzaamheden. Zo scoren laag: bouwgeluid, splitsingsvergunningen, ontheffingen horeca-openingstijden (terwijl de inspraak over het horecabeleid nog loopt) en woningonttrekking. De aanpak van evenementen krijgt prioriteit ‘middel’. Waarom?

Regel voldoende capaciteit

Een belangrijke randvoorwaarde voor de implementatie van het beleid (en daarmee van de gestelde doelen) is of er capaciteit en de middelen aanwezig zijn om bestaande en nieuwe taken uit te voeren of andere werkwijzen in te voeren. Dat is de wereld op z’n kop. De gemeente Amsterdam moet er natuurlijk voor zorgen dat je die capaciteiten organiseert. In de plannen staat nergens hoe de gemeente nu, en op basis van welke criteria en data, tot een gedegen budget en prioriteitsstelling komt; welke afwegingen zijn gemaakt?

Het voorstel dat er nu ligt gaan Amsterdammers er niet van weerhouden om massaal handhavingsverzoeken in te dienen, de Ombudsman in te schakelen, bezwaar aan te tekenen, juridische stappen te zetten, de weg naar de Raad van State te zoeken en de ambtelijke bureaus te overspoelen met WOO-beroepen. Een mooi voorbeeld is de geslaagde aanpak van bewoners in Amsterdam Oost die het niet eens zijn met een bouwlogistieke hub in hun woonbuurt. Amsterdammers laten zich niet met een kluitje het riet in sturen.

Keer op keer uitstel

Lastige dossiers als de aanpak van lachgas, huurwoningen, bezorgscooters, Airbnb, ­zuipschuiten op het water, hinder van verbouwingen en overlast van geparkeerde fietsen slepen jaren voort voor ze op de politieke agenda staan. Nieuwe problemen komen steeds weer op andere plekken in de stad boven. Steevast is stap één alle signalen negeren of bagatelliseren. Daarna komt de fase van steeds een beetje meer gedogen tot het water iedereen aan de lippen staat en we moord en brand roepen. Dat vergt een andere aanpak dan nu wordt voorgesteld. Een asymmetrisch conflict win je niet met de bekende nette symmetrische maatregelen.

Het plan vertelt in meer dan 200 bladzijden opnieuw wat we al lang weten. De kwaliteit van de juridische functie is onder de maat. We hoeven toch niet nog eens jaren te wachten? Ik heb geen behoefte aan inspraak op een wollig verhaal. Ik wil nu wel eens echte actie zien. De ‘menselijke maat’ waarnaar steeds wordt gewezen mag geen excuus zijn om het juridische huis weer niet op orde te maken. Amsterdammers verdienen het dat er veel sneller en veel concreter actie wordt genomen.

Walther Ploos van Amstel

 

Update 18 december 2023: de raad bespreekte de definitieve versie op 10 januari 2024. Zie ook de brief van het college hierover.