Nu de tijdige invoering van zero emissie zones in gemeenten onzeker is, moeten ze in Den Haag hebben gedacht: hoe behalen we dan toch de klimaatdoelen voor stadslogistiek? Een van de maatregelen die daarvoor is bedacht is een aanpassing van de Belasting op personenauto’s en motorrijwielen (BPM). Per 2025 wordt ook het tarief van de motorrijtuigenbelasting (MRB) voor bestelauto’s van ondernemers verhoogd.
Met deze maatregel worden twee doelen beoogd: een CO2-reductie van 0,7 Mton in 2030 en een extra inkomsten voor de overheid van €2,2 miljard (cumulatief in 2024-2030). Een BPM op bestelauto’s met een verbrandingsmotor (veelal diesel) reduceert de meerkosten van uitstootvrije bestelauto’s tegenover bestelauto’s met een verbrandingsmotor. Het aandeel uitstootvrije bestelauto’s in de nieuwverkopen neemt naar verwachting toe naar 39% in 2025 en 86% in 2030.
Vrijstelling BPM verdwijnt over twee jaar
De vrijstelling van de BPM voor bestelauto’s van ondernemers wordt met ingang van 1 januari 2025 beëindigd. Vergeleken met personenauto’s stoten bestelauto’s meer CO2, stikstofoxiden en fijnstof uit. Om deze redenen stelt het kabinet in het Belastingplan 2023 voor om in de Wet BPM 1992 de vrijstelling voor een bestelauto van de ondernemer (grijskentekenregeling) met ingang van 1 januari 2025 af te schaffen.
Tarief voor motorrijtuigenbelastingen gaat omhoog
In het Belastingplan 2023 staat dat de grondslag voor bestelauto’s wordt omgezet naar CO2-uitstoot. Voor de inschrijving van bestelauto’s is daarmee voortaan BPM verschuldigd afhankelijk van de CO2-uitstoot. De grondslag in de BPM wordt voor bestelauto’s gelijkgetrokken met die voor personenauto’s.
In het Belastingplan 2023 is ook te lezen dat het tarief van de motorrijtuigenbelasting (MRB) voor bestelauto’s van ondernemers wordt verhoogd. In 2025 is de verhoging van de MRB 15%, in 2026 gaat het om een verdere verhoging met 6,96%. Nu betaalt een ondernemer voor een bestelauto nog een verlaagd tarief.
Bij een elektrische bestelauto is er geen BPM, maar bij een ‘gewone’ bestelauto wordt straks 66,91 euro per gram CO2-uitstoot berekend. Bestelauto’s van voor 2025 mogen gewoon BPM-vrij blijven rijden, ook als deze uit het buitenland komen.
Hogere kosten voor ondernemers
De extra lastendruk komt op korte termijn volledig in de markt voor nieuwe bestelauto’s te liggen. De TCO-ontwikkelingen laten zien dat met name in 2025-2028 alle opties voor ondernemers tijdelijk duurder zullen zijn dan diesel in het basispad.
Voor ondernemers betekent het afbouwen van de BPM-vrijstelling een lastenverhoging, als die na invoering van de maatregel in 2025 een nieuwe dieselbestelauto aanschaffen. Een gemiddelde nieuwe dieselbestelauto wordt hierdoor circa €11.500 duurder. Dit is een lastenverhoging van 37% bovenop de gemiddelde aanschafprijs van een nieuwe dieselbestelauto van €31.000 (excl. BTW en BPM).
Ook na afbouw van de BPM-vrijstelling is een vergelijkbare uitstootvrije bestelauto op de korte termijn nog duurder dan een dieselbestelauto. In 2021 lag de gemiddelde aanschafprijs van een uitstootvrije bestelauto rond €45.000 (excl. subsidie), circa €15.000 meer dan een dieselbestelauto.
Qua gemiddelde jaarlijkse gebruikskosten (TCO) voor de eerste eigenaar zijn de kostenverschillen tussen elektrische rijden en diesel al een stuk kleiner, maar zonder aanvullend beleid zullen de gemiddelde gebruikskosten van uitstootvrij nog meerdere jaren hoger liggen dan diesel. Dit aanvullende beleid is overigens nog niet vastgesteld.
De sector is niet blij
Deze maatregel gaat MKB-ers die niet kunnen investeren in elektrische bestelauto’s hard raken. RAI-voorzitter Steven van Eijck stelt op Trendsinautoleasing dat er voor veel ondernemers nog geen goed en werkbaar alternatief: “Daardoor zijn deze ondernemers straks gemiddeld 11.000 euro meer kwijt voor hun bestelwagen. Er zijn volop duurzame en meer betaalbare alternatieven beschikbaar, maar deze maken onvoldoende onderdeel uit van het kabinetsbeleid”. Van Eijck pleit voor een techniek neutraal mobiliteitsbeleid. “Zet in op meerdere technologieën, zoals waterstof, (plug-in) hybride en alternatieve duurzame brandstoffen.”
Marktverstorend
Invoering in één stap is meer marktverstorend en leidt tot grotere anticipatie-effecten. Voorbeelden hiervan zijn extra dieselverkopen in het jaar voorafgaand aan de invoering en een versnelde uitputting het budget voor verlening van subsidie voor uitstootvrije bestelauto’s in het jaar van invoering. Een gefaseerde invoering viel echter om uitvoeringstechnische redenen af.
Uit een effectanalyse blijkt dat een vroege invoering tot extra vroege ingroei van ZE-voertuigen in de nieuwverkopen leidt en daardoor ook tot een grotere uitstootvrij bestelautovloot in 2030. Daarnaast zorgt een vroege invoering ervoor dat de dieselbestelauto’s die ondanks de BPM nog verkocht worden over meer verkoopjaren BPM-opbrengsten genereren.
Een vroege invoering staat daarentegen op meer gespannen voet met de marktontwikkeling van uitstootvrije voertuigen dan een latere invoering. Het aanbod van modellen en de productiecapaciteit van fabrikanten moet de komende jaren nog toenemen en de prijzen en TCO van uistootvrije bestelauto’s zijn zonder subsidies nog onvoldoende concurrerend.
Bij eerdere invoering in 2024 zou Nederland een disproportioneel hoog aandeel van het voor de Europese markt beschikbare aanbod van uitstootvrije bestelauto’s moeten bemachtigen. Dat maakt Nederland kwetsbaar omdat het afhankelijk wordt van de verdeling van voertuigen over de Europese landen. Invoering in 2025 of 2026 sluit beter aan bij de CO2-normen voor fabrikanten die vanaf 2025 aan een 15% strengere CO2-norm moeten voldoen dan in 2021.
Belangenorganisatie van ondernemers zijn bezorgd
De invoering van een aanschafbelasting (bpm) per 2025 op een dieselbestelauto heeft nauwelijks effect op het terugdringen van de CO2-uitstoot. Dat blijkt uit een enquête van VNO-NCW en MKB-Nederland in samenwerking met onder meer evofenedex. Elektrische modellen zijn voor een meerderheid van de ondernemers namelijk nog geen reëel en rendabel alternatief, waardoor ook ná invoering van de aanschafbelasting ondernemers komende jaren massaal kiezen voor een dieselbestelauto. De door het kabinet beoogde elektrificatie van het wagenpark wordt hierdoor niet versneld.
De belastingmaatregelen lijken voor de troepen uit te lopen. Zijn straks de vooral MKB ondernemers het kind van de rekening? Tweederde van de bestelauto’s zit bij kleine bedrijven en eenpitters. Hopelijk komt er snel duidelijkheid over lokaal en nationaal aanvullend beleid. De boodschap aan ondernemers: ga je nu al voorbereiden op elektrisch rijden. Wacht niet af…
Walther Ploos van Amstel.