Nederland voldoet met een inzamelpercentage van minder dan 50% niet aan de Europese normen voor e-waste. Er komt te weinig afgedankte elektrische en elektronische apparatuur terug van consumenten en bedrijven. Naast een betere inzameling en verwerking van e-waste, is het reduceren van gebruik door minder kopen en het verlengen van de levensduur, hergebruik en reparatie cruciaal voor een circulaire economie.
Barrières
In de e-waste keten zijn er barrières die het bereiken van het inzamelingsdoel van 65% belemmeren. En die niet bijdragen aan het verlengen van de levensduur. Belemmeringen zijn de kennis bij consumenten en bedrijven, het ontbreken van laagdrempelige inzamelsystemen en het ingezamelde e-waste heeft niet altijd de juiste kwaliteit voor verdere verwerking. Metabolic heeft dat voor de Topsector Logistiek en het COE Citynetzero van de Hogeschool van Amsterdam in kaart gebracht.
De afvalbeheer- en inzamelsystemen zijn versnipperd, vooral op lage kosten gericht, en er is weinig samenwerking tussen partijen. De uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (UPV) laat veel over aan de markt, wat alternatieven niet stimuleert. Het huidige systeem is vooral gericht op recycling, waardoor hergebruik en reparatie minder gangbaar zijn. Het zijn belemmeringen die er ook zijn bij oude meubels, kleding en speelgoed.
Inzameling
Voor een betere inzameling is het ten eerste te komen tot gespecialiseerde publiek-private inzamelstructuren en nieuwe inzamelmethodieken door logistiek dienstverleners. Daarvoor is ook ruimte nodig rond de steden. PBL stelt dat er in 2050 tot 40 procent meer ruimte nodig is voor de circulaire bedrijven (in het algemeen). Ten tweede gaat het om gedragsverandering bij consumenten; het betrekken van consumenten bij de inzameling door aankoop en inlevering te koppelen, het bieden van financiële stimulansen, bewustwording en meer inlevergemak. Tenslotte zijn regulering en branche-afspraken en nodig.
Logistiek dienstverleners hebben kansen bij het verbeteren en vernieuwen van inzamelnetwerken, de efficiënte verwerking van e-waste en de lokale reparatie- en retourconcepten in stedelijke gebieden. De deelmarkt afvalstoffentransport van Transport en Logistiek Nederland heeft 400 inzamel- en transportbedrijven. Zij zijn de schakel tussen partijen met reststoffen en partijen met grondstofbehoeften. Die bedrijven hebben kansen met inzamelnetwerken, efficiënte verwerking van e-waste en lokale reparatie- en retourconcepten. De economische waarde van de e-waste inzamelmarkt is 900 tot 1.000 mln. euro op jaarbasis. Deze markt groeit in de jaren erna verder door. Daarnaast zijn er kansen bij de groeiende stroom zonnepanelen.
De UPV betekent dat leveranciers financieel en organisatorisch verantwoordelijk zijn voor het afvalbeheer van de producten die zijn verkopem. Circulariteit vraagt om nieuwe vormen van samenwerking tussen de verschillende disciplines binnen de eigen organisatie en met de leveranciers.
Samenwerking
Ook samenwerking tussen publieke en private partijen bij de inzameling en verwerking is onontbeerlijk. Samenwerking gaat over de praktische aspecten van de circulaire processen, zoals de inzamelsystemen en technologie, schone inzamelvoertuigen, containerisatie en het netwerk van lokale reparatie- en retourpunten. En het gaat om samenwerking bij het delen van data over de verwachte circulaire stromen, een digitaal productpaspoort en over de verwerking van retourstromen. En niet in de laatste plaats: hoe kunnen we de klanten stimuleren om circulair te gaan?
Hoe zien de innovatieve circulaire ecosystemen eruit, hoe evolueren ze in de tijd, en welke elementen dragen bij aan succes? Welke verdienmodellen zijn beschikbaar, betrouwbaar en betaalbaar, en op welke manier kunnen initiatieven duurzaam worden opgeschaald?
Het gaat niet alleen om financiële haalbaarheid, maar om de sociale waarden en de schaarste aan grondstoffen. De innovaties liggen niet op de plank en moeten we met elkaar ontwerpen en in de logistieke praktijk testen.
Doe je het niet omdat het vanwege regelgeving moet, of omdat je je zorgen maakt over volgende generaties, doen het dan vooral omdat het een winstgevend verdienmodel kan zijn.
Lees het volledige rapport hier.
Walther Ploos van Amstel.
Lees ook: de logistieke kansen van e-waste