College van Rijksadviseurs: de eerlijke logistiek van morgen begint vandaag

Toon durf en maak noodzakelijke veranderingen mogelijk. Daartoe roept het College van Rijksadviseurs (CRa) overheid en bedrijfsleven op. De logistieke sector kan een belangrijke bijdrage leveren aan een eerlijke, duurzame en circulaire economie. Mits de overheid de regie durft te pakken om hiervoor de juiste condities te scheppen.

De tijd van schijnbaar onbegrensde groei is voorbij, stelt CRa. Maar wat op dit moment mist, is een verhaal over de logistiek die we wél willen in Nederland en hoe we hiervoor op een goede manier ruimte kunnen maken. Hoe kunnen we nu werken aan een gezonde bloedsom­loop voor de circulaire economie? Het CRa doet vijf aanbevelingen in het advies ‘De logistiek van morgen begint vandaag’.

1. Durf te kiezen en nee te verkopen

Sturen betekent niet alleen het stimuleren van de juiste lo­gistieke activiteiten op de juiste plek, maar vraagt ook om de durf ‘nee’ te verkopen. De ruimte in Nederland is te kostbaar om zomaar aan de eerste de beste belangstellende beschik­baar te stellen. Niet alle activiteiten kunnen en moeten een plek krijgen.

CRa vindt het tijd dat de overheid durft te kiezen voor een logistieke sector die waarde aan de samenleving toevoegt en bijdraagt aan onze brede welvaart. Het gaat dan bijvoorbeeld om het uitfaseren van niet-circulaire ketens, vaker nee zeggen tegen grootschalige verpakkingsmagazijnen (fulfilment centers) en wederuitvoer gericht op de internationale markt en het beprijzen van retourstromen. Het gaat ook over het dekoloniseren van de waardeketen (sturen op fair trade) en het borgen van goede arbeids- en woonomstandigheden.

2. Durf te sturen met infrastructuur

Wegtransport wordt steeds zwaarder. Om de kosten voor beheer en onderhoud van infrastructuur effectief in te kun­nen zetten, moet de Rijksoverheid de keuze maken welke weginfrastructuur noodzakelijk is voor internationale goederenstromen en deze geschikt maken voor een hogere belasting.

De vier Europese goederencorridors zouden het uitgangspunt voor versterking moeten zijn, zodat het onderhoudsniveau voor andere wegen minder hoog hoeft te zijn. Door intensieve goederen­stromen daar te bundelen wordt de druk op kwetsbare delen van ons wegennet weggenomen. Regie, maar dan op regionaal of lokaal niveau, is eveneens nodig als het gaat om agrologistiek.

3. Durf weerstand te bieden aan de druk van de woningmarkt

Het belang van nabijheid, van afzetmarkt en arbeidspotentieel, neemt in een circulaire economie alleen maar toe. Gemeenten en provincies moeten aangemoedigd worden zuiniger om te gaan met bestaande bedrijventerreinen die vaak strategisch liggen in de stad en zowel via water, spoor en weg meestal goed ontsloten zijn.

In de huidige wooncrisis vraagt het durf om een aantal grote wo­ningbouwplan­nen op bedrij­venterreinen te herijken, maar deze terreinen zijn te waardevol voor de logis­tiek en circulaire economie van de toekomst om nu volledig prijs te geven aan wo­ningbouw. Terughoudendheid is geboden bij het reserveren of ver­gunnen van nieuwe grond voor logistiek. De huidige planvoorraad is voorlopig ruim voldoende.

Vooral de locaties die strategisch in de stad liggen en heel goed bereikbaar zijn via weg, water en spoor, zoals Haven-Stad in Amsterdam en Binckhorst in Den Haag, zijn te waardevol voor de logistiek en circulaire economie van de toekomst om nu volledig prijs te geven aan woningbouw.

4. Durf de allerhoogste eisen aan elke nieuwe gebiedsontwikkeling te stellen

Door als gemeenten en provincies hoge eisen te stellen, kan de overheid een positieve impuls geven aan bedrijven die bereid zijn om te investeren in een hoogwaardige leef­omgeving en een circulaire toekomst. De huidige realiteit is namelijk dat marktpartijen die oog hebben voor hun omgeving, werkomstandigheden, slim omgaan met energie én toewerken naar een circulaire toekomst, moeilijk kunnen concurreren met partijen met diepe zakken en een lager ambitieniveau.

Het creëren van een gelijk speelveld, waarbij de lat hoog ligt, is ook volgens toonaangevende marktpartijen uit de logistieke sector dé manier om tot een hogere kwaliteit te komen.

5. Durf wendbaar te zijn, ook in plannen die al gemaakt zijn

Gebiedsontwikkeling is een proces van de lange adem. Ontwikkelkaders en randvoorwaarden zijn vaak al jaren oud en spelen niet in op de opgaven van nu en de toekomst. Durf vastgestelde plannen daarom aan te passen aan de eisen van komende tijd. Het loont de moeite.

Veel ruimteclaims voor klimaatadaptatie, biodiversiteit, mobiliteit en energietransitie kunnen heel goed geïntegreerd worden in de aan te passen plannen. Bovendien liggen er allerlei kansen om de dichtheid van de plannen te vergroten waardoor er ook meer kubieke meters vastgoed gerealiseerd kunnen worden. Wees dus niet bang om nieuwe eisen aan bestaande bestemmings- en omgevingsplannen te stellen, zegt CRa.

Dekoloniseren?

Opvallend is het pleidooi van CRa voor dekoloniseren. Handel ontstaat door het prijsverschil tussen inkoop en verkoop. Eeuwenlang had Nederland kolonies waardoor we prijsverschillen maximaal konden opdrijven. Maar hoewel het koloniale tijdperk voorbij is, zijn koloniale praktijken in de handelsketens nog steeds van toepassing, zegt CRa. Eufemistisch worden voormalige kolonies nu ‘lagelonenlanden’ genoemd, maar van eerlijke handel is in heel veel ketens nog steeds geen sprake. Denk bijvoorbeeld aan de enorme misstanden in de kledingindustrie. 

De CRa vindt het hoog tijd om te sturen op fair trade in alle logistieke sectoren door geen ruimte meer te bieden aan waardeketens die gebaseerd zijn op de schending van mensenrechten en uitputting en vervuiling van natuurlijke bronnen. Nederland kan hier het voortouw in nemen en als belangrijke logistieke schakel in Europa buurlanden op sleeptouw nemen. Dit hoeft niet via ruimtelijk beleid te gaan, maar kan bijvoorbeeld via de verplichting om ketens duurzamer en transparanter te maken.

Het is een opvallend ‘politiek’ en ‘ideologisch’ advies zonder onderbouwing met feiten over het globale ecosysteem waarin Nederland een schakel is, de toegevoegde waarde van de logistieke sector, het ruimtebeslag, de transitostromen en de misstanden die CRa benoemt (er wordt niet verwezen naar wetenschappelijke onderzoek).

De logistieke sector wordt ten onrechte gitzwart afgeschilderd terwijl die sector vooral ook een binnenlandse rol heeft en van belang is voor de exportpositie van Nederland (en Europa). Nederland is de noodzakelijke gateway voor partner Duitsland. De Topsector Logistiek is veel diverser en innovatiever dan het RCa ons wil laten geloven.

Natuurlijk is er genoeg te doen om de sector eerlijker, duurzamer en waardevoller te maken. Stof voor discussie. De eerste reacties uit de logistieke sector zijn niet mals.

Walther Ploos van Amstel.

Bron: CRA