De groei van de arbeidsproductiviteit blijft achter in de logistieke sector. Er is een andere kijk nodig op kennis en innovatie in robotisering, digitalisering en de inzet van AI in logistiek.
Vanmorgen tijdens een ontbijtsessie van VNO NCW West over de regeringsplannen was een onderwerp de achterblijvende groei in arbeidsproductiviteit in Nederland. De economische groei komt steeds meer uit meer werknemers (waaronder migranten) en niet uit meer uit groei van de arbeidsproductiviteit. Dat belemmert verdere economische groei, zeker als het nieuwe kabinet migratie remt. Dat holt het concurrentievermogen van Nederland uit.
Figuur: CBS en Rabobank
De dalende arbeidsproductiviteitsgroei in Nederland is niet alleen het gevolg van lagere productiviteitsgroei binnen sectoren, maar ook van een verschuiving van de werkgelegenheid van hoogproductieve sectoren naar sectoren met een lager dan gemiddeld arbeidsproductiviteitsniveau, zoals de horeca, kunst, cultuur en recreatie en de overige zakelijke dienstverlening.
Logistieke sector
De arbeidsproductiviteit in vervoer en opslag is bijna onafgebroken gegroeid sinds 1969. In de periode van hoogconjunctuur 2004 tot 2008 droeg deze bedrijfstak zelfs bovengemiddeld bij aan de macro-economische arbeidsproductiviteitsgroei. In 2014 bereikte het niveau van de arbeidsproductiviteit echter een hoogtepunt. Sindsdien is de arbeidsproductiviteitsgroei gestagneerd.
Net zoals bij de Industrie, was ook de Nederlandse vertraging van de arbeidsproductiviteitsgroei in vervoer en opslag niet uniek in internationaal perspectief. De arbeidsproductiviteitsgroei in vervoer en opslag flink afgenomen in hoge-inkomenslanden. In grote economieën zoals Duitsland, het VK, de VS en Frankrijk was er zelfs sprake van een daling.
In veel landen nam de arbeidsinzet in de periode 2013 tot 2019 veel sterker toe dan in 2004 tot 2008. In Nederland groeide de arbeidsinzet nauwelijks in 2004 tot 2008, terwijl deze in de jaren 2013 tot 2019 met meer dan één procent per jaar toenam. Met name in de Logistiek nam het aantal banen in de periode 2013 tot 2019 flink toe. Deze arbeidsinzet was van laagproductieve aard, wat de arbeidsproductiviteitsgroei in de gehele Vervoer en opslag vertraagd heeft.
De achterlopende productiviteit geldt dus ook voor de logistieke sector (opslag en vervoer). Helaas kijken onderzoekers niet naar productiviteit binnen ketens; enkel binnen de individuele schakels in de supply chain (waarin de logistieke sector smeermiddel is).
De adoptie van robotisering, digitalisering en (gen)AI is belangrijke voor de productiviteit in de logistieke sector (en daarmee supply chains). Technologische innovaties die de druk op de arbeidsmarkt verlichten, zouden de vraag kunnen doen verschuiven naar banen die hoogwaardigere skillsets vereisen, dat stelde McKinsey recent. In een scenario met een productiviteitsgroei van 1,8 procent per jaar (gebaseerd op het McKinsey rapport A new future of work: The race to deploy AI and raise skills in Europe and beyond), verdwijnen tussen 2022 en 2030 ongeveer 150.000 banen en komen er 400.000 banen bij in Nederland.
Figuur: Rabobank
Andere vaardigheden
Banen verschuiven van werk met basis- en middelbare vaardigheden naar werk dat gevorderde vaardigheden vereist. De meeste mensen zullen niet in staat zijn om direct over te stappen van sectoren met een overschot naar sectoren met een tekort, omdat hun vaardigheden niet aansluiten bij de werkgebieden met een groeiend aantal vacatures. Om de Nederlandse arbeidsmarkt gezond, sterk en vitaal te maken is een ‘trein van baantransities’ nodig, stelt McKinsey; een leven lang ontwikkelen.
Zorgwekkend is dat het nieuwe kabinet nu juist inzet op minder geld voor innovatie en onderwijs. Met minder middelen zullen we met de Topsector Logistiek en TKI Dinalog moeten nadenken over welke innovaties er echt toe doen in de logistiek sector en vervolgens binnen supply chains en hoe we de inzet op onderzoek en onderwijs kunnen bundelen om innovaties snel op te schalen.
Verder zijn vier elementen volgens McKinsey essentieel het verhogen van de arbeidsproductiviteit: het verder optimaliseren van de arbeidsparticipatie, het vergroten van de mobiliteit op de arbeidsmarkt en het verbeteren van de ‘werkfitheid’. Ook is inzet nodig voor meer arbeidsparticipatie; meer uren werken en langer doorwerken. Wat wordt de agenda voor de human capital in de Topsector Logistiek?
Groei logistieke sector is niet vanzelfsprekend?
McKinsey stelt overigens de vraag of de logistieke sector in Nederland moet krimpen, gelijk blijven of groeien, gezien zijn bijdrage aan bijvoorbeeld de economische welvaart, maar ook de groeiende bezorgdheid over de impact op het landschap (‘verdozing’)? We moet ons vakgebied dus niet alleen productiever maken, maar ook weer relevant. Een mooie uitdaging.
Walther Ploos van Amstel.