Het aantal vergunde bouwvergunningen daalt snel in de Metropoolregio Amsterdam; ruim veertig procent minder tegenover anderhalf jaar geleden. Dat is voor de bouwwereld een aanwijzing dat de woningbouw aan een vrije val bezig is. Dat melde AT5.
De wethouder kondigde gisteren een doorbouwakkoord aan. De gemeente wil in transformatieprojecten de eerder afgesproken grondprijzen in contracten opnieuw tegen het licht houden. Dit is gunstig voor de ontwikkelende partij, omdat dit kan leiden tot lagere grondprijzen. Ook worden andere maatregelen genomen die ontwikkelaars een zetje in de rug geven om door te blijven bouwen.
Dat doorbouwakkoord mag natuurlijk niet ten koste gaan van duurzaam en toekomstbestendig bouwen. Of zoals mijn goede vader zei: haastige spoed is zelden goed. Of… goedkoop is duurkoop. Met de kennis van de leverancier van bouwmaterialen, ontwikkelaars, architecten, de bouwers, de gemeente en kennisinstellingen hoeft doorbouwen niet te leiden tot minder duurzaam en toekomstbestendig bouwen.
Sneller, duurzamer en goedkoper bouwen
We moeten sneller, duurzamer en goedkoper bouwen. Dat vergt ketensamenwerking. Staat duurzame ketensamenwerking in de bouw voor een doorbaak? De bouwsector is goed voor 40% van de wereldwijde CO2 uitstoot, en moet de uitstoot drastisch verminderen; niet alleen tijdens de bouw, maar ook bij het gebruik (energie) en later circulair kunnen terugwinnen van bouwmaterialen.
Met industrieel bouwen kunnen woningen sneller en goedkoper worden gebouwd. Modulaire bouwmethoden zijn nodig om sneller te kunnen bouwen bij hoogbouw, laagbouw, renovaties en uitbreiding van gebouwen (bijvoorbeeld bij optoppen).
Industrieel bouwen maakt bouwprocessen en -plaatsen duurzamer. Duurzaamheid en efficiëntie kunnen hand in hand gaan door de nieuwe duurzame geïndustrialiseerde bouwmethoden, biobased, lage emissie materialen en circulaire principes toe te passen.
De bouwstenen zijn er
Er zijn voldoende biobased bouwstoffen die we in Nederland kunnen telen zoals hout en vezels. Ontwerpers ontwerpen inmiddels met deze materialen. De principes van industrieel bouwen zijn bekend en kunnen bouwkosten en bouwtijd sparen; je kunt dan meer bouwen in minder tijd. Het Nieuwe Normaal is inmiddels een gedragen standaard met haalbare en ambitieuze circulaire prestaties in de gebouwde omgeving.
Emissieloos bouwen en transporteren zijn inmiddels geaccepteerde technieken; beschikbaar, betrouwbaar en betaalbaar. Voor het laden van elektrische voertuigen en werktuigen zijn, ook bij netcongestie, de nodige oplossingen. Voor het duurzaam en efficiënt regelen van de bouwlogistiek zijn er bouwlogistieke oplossingen en is bekend welke data ketenpartners moeten uitwisselen voor een naadloze planning.
De praktijk kan niet wachten. Er zijn nu woningen nodig. En er is nu meer duurzaamheid nodig; minder fijnstof, minder CO2, minder stikstof en een rem op de klimaatverandering. Maar voor de toepassing van de nieuwe principes in de praktijk zijn nog enkele stappen nodig om tot een integraal werkende aanpak te komen.
Voor succesvol duurzaam en toekomstig bouwen is nu aandacht nodig voor
- De ontwikkeling van een ecosysteem voor biobased en circulaire bouwmaterialen en de toepassing ervan.
- De logistiek van industrieel bouwen.
- De rol van (tijdelijke) bouwhubs in de regio.
- Een digitaal ecosysteem voor afstemming tussen ketenpartners.
- De actieve rol van de gemeente bij bouwplannen.
De rollen van de gemeente
De rol van de gemeente bij innovatie in de bouwketen begint al vroeg. De ontwikkelaar maakt een begroting op basis van de kosten van bouwen en de geschatte grondprijzen. Die loopt vervolgens tegen een langdurig ontwerpproces en gemeentelijke procedures aan en in de tussentijd stijgen de kosten verder.
De Amsterdamse raadsleden van Renssen (Groen Links) en Minderhoud (PVDA) pleiten voor versnellen en versimpelen. In een initiatiefvoorstel stellen zij daarom ook een speciale Amsterdamse bouwtafel voor: een overleg waarbij alle belangrijke partijen aanzitten en per project gekeken wordt naar alle haken en ogen. Daarbij wordt aan partijen gevraagd de boeken te openen en op basis van vertrouwen met elkaar beslissingen te nemen.
Volgens Van Renssen en Minderhoud staan marktpartijen daarvoor open, zeker als zo’n bouwtafel uiteindelijk leidt tot minder overleg. “Dan hoef je als projectontwikkelaar niet langs allemaal loketjes, van duurzaamheid tot omgevingsvergunning, maar kom je in één keer iedereen tegen.”
Governance- en coördinatie
Hoewel er al veel (technische) oplossingen zijn voor sneller en duurzamer bouwen, is door de veelheid aan partijen de optimalisatie van de bouwprocessen vooral een governance- en coördinatievraagstuk; reguleren, faciliteren, stimuleren, coördineren en experimenteren. De overheid kan bij bouwplannen (en vergunningverlening) een belangrijke sturende rol spelen. De eerste stap in de benadering is het creëren van een gezamenlijke visie op sneller en duurzamer bouwen en de uitwerking ervan in doelen voor gebiedsontwikkeling, de gronduitgifte en later de BLVC-planning.
Belangrijke voorwaarden hiervoor zijn onder andere een gevoel van onderlinge afhankelijkheid en de onzekerheid over hoe in de keten om te gaan met risico’s. Daarnaast moet gewerkt worden aan het opbouwen van vertrouwen, gedeelde motivatie en vermogen tot gezamenlijk actie.
De product- en procesoplossingen voor duurzaam en toekomstbestendig bouwen liggen klaar. Het doorbouwakkoord biedt de kans voor living labs om die oplossingen in de praktijk toe te passen en daarvan samen veel te leren.
Walther Ploos van Amstel.