Een klimaatneutrale bedrijfsvoering bij de gemeente Amsterdam is nog ver weg. Implementatie van de belangrijkste verduurzamingsmaatregelen leidt tot slechts 6% reductie van de klimaatvoetafdruk van de gemeente. Dat is niet voldoende.
Om de gemeentelijke organisatie te verduurzamen is in maart 2020 de Uitvoeringsagenda Naar een Duurzame Gemeentelijke Organisatie 2020-2023 vastgesteld die moet leiden naar een volledig duurzame organisatie in 2030.
Er zijn vijf doelen vastgesteld:
- Maximale energiereductie en maximale energieopwekking.
- Volledig CO2 -neutrale bedrijfsvoering.
- Volledig circulaire bedrijfsvoering en maximaal circulair materiaalgebruik in de openbare ruimte.
- Klimaatbestendige gebouwen en terreinen.
- Duurzaam denken en doen van de Amsterdamse ambtenaren.
Herijking van de Uitvoeringsagenda: meer aandacht voor scope 3
Dit jaar is de Verduurzamingsrapportage van de gemeente beknopt omdat de gemeente bezig is met de herijking van de Uitvoeringsagenda. De maatregelen uit de Uitvoeringsagenda zijn namelijk verouderd. Een deel is al uitgevoerd of de gemeente weet inmiddels dat de maatregelen niet voldoende zijn om de doelen te behalen.
De klimaatvoetafdruk van de gemeente Amsterdam in 2019 bedraagt 196 kton CO2. Slechts 5% van alle emissies zijn directe emissies door het verbranden van brandstoffen in voertuigen, en 3% van de emissies komt door het verbranden van aardgas voor het verwarmen van gemeentelijke huisvesting (scope 1). De overige 92% van de emissies zijn indirecte emissies. De gemeentelijke organisatie heeft nagenoeg geen scope 2 emissies (indirecte emissies door inkoop van elektriciteit en warmte) omdat alle elektriciteit voor het gemeentelijk vastgoed wordt ingekocht met een Nederlandse Garantie van Oorsprong.
Scope 3 emissies (alle overige indirecte emissies) maken 92% van de klimaatvoetafdruk uit. Twee derde van de klimaatvoetafdruk komt door inkoop van materialen voor de bouw. Ongeveer een kwart van alle emissies zijn afkomstig van energieverbruik in panden die door de gemeente Amsterdam aan derden verhuurd worden, zoals bijvoorbeeld musea, zwembaden en scholen.
In de rapportage geeft de gemeente Amsterdam inzicht in de CO2-reductie in scope 1 en 2 van de gemeentelijke organisatie over 2022. De CO2- uitstoot in scope 1 en 2 bedroeg in 2022 5,2 kiloton, een reductie van 60 procent tegenover 2021. Deze winst komt met name door het gebruik van groen gas in plaats van aardgas. Daarnaast is minder gas verbruikt en heeft het wagenpark in 2022 vrijwel volledig HVO100 (als transitiebrandstof) getankt in plaats van diesel.
Het energieverbruik is toegenomen
Hoewel de gemeenten groene energiebronnen gebruikt (groene stroom, groen gas en HVO100), is het energieverbruik van de gemeente licht toegenomen in 2022. Deze toename komt door de gestegen elektriciteitsvraag en door een toename van het laden van elektrische voertuigen op de werven, maar ook door elektraverbruik in de openbare ruimte, sporthallen, zwembaden en overig vastgoed. In 2022 zijn deze plekken intensiever gebruikt dan in voorgaande jaren tijdens de pandemie.
Verschillende directies hebben bijgedragen aan de verduurzaming van de organisatie, bijvoorbeeld door het verduurzamen van gemeentelijke panden, circulair materiaalgebruik in de openbare ruimte en de inkoop van duurzame materialen. Als de materiaalsoort zand buiten beschouwing wordt gelaten, is de circulariteitsscore van de gemeentelijke organisatie echter nog slechts 10,4%.
Voor de inkoop is een handelingskader duurzaam inkopen gemaakt. De opdrachtgevende directies Grond en Ontwikkeling, Stadswerken en Facilitair bureau dragen samen voor 90% bij aan de klimaatvoetafdruk van de gemeente. Bij Stadswerken en Grond en Ontwikkeling komen de meeste emissies vrij bij het winnen en produceren van bouwmaterialen. De klimaatvoetafdruk van Facilitair Bureau wordt vooral bepaald door het energie- en gasverbruik in eigen en verhuurde panden. Het is voor deze drie directies dus extra belangrijk om duurzaam en circulair inkopen hoog op de agenda te zetten.
Maatregelen nu nog onvoldoende
De gemeente heeft verschillende verduurzamingsmaatregelen opgesteld. Metabolic heeft de klimaateffecten doorgerekend van de zeven acties waarvan het grootste effect te verwachten is. Als deze acties volledig zouden worden uitgevoerd zal de klimaatvoetafdruk van de gemeentelijke organisatie met maximaal 6% (12,6 kton CO2 -eq) afnemen.
De grootste slag zit in het verduurzamen van het wagenpark. Met de transitiemaatregel van het overstappen van diesel naar biodiesel (HVO) van duurzame oorsprong zal de uitstoot van het wagenpark met ca. 8,4 kton CO2 afnemen. Uiteindelijk zal het gehele wagenpark in 2030 batterij-elektrisch zijn of op waterstof rijden. Daarmee wordt nog eens 0,4 kton CO2 extra bespaard, ofwel 8,8 kton tegenover de emissies van het wagenpark in 2019.
De vijf acties voor het verduurzamen van de gebouwde omgeving leveren een besparing van 3,7 kton CO2 op, waarbij klimaatneutrale zwembaden de grootste bijdrage leveren. De analyse laat zien dat de maatregelen onvoldoende zijn om aan de huidige doelstellingen van de gemeente Amsterdam te voldoen. Er zijn meer en vooral concretere maatregelen nodig voor een klimaatneutrale organisatie in 2030.
Plannen voor 2023 en verder
In 2023 ligt de focus op het herijken van de ‘Uitvoeringsagenda Naar een Duurzame Organisatie 2020-2030’ met het in beeld brengen van de scope 3-emissies, certificering op de CO2-Prestatieladder en het uitbreiden van CO2-beprijzing.
In januari 2023 heeft de gemeente een besluit genomen over de hoogte van deze intern gebruikte CO2-prijs. Dat is dit jaar een CO2-prijs van 418 euro per ton CO2 emissies hanteren en de prijs zal in de tijd toenemen. Hierdoor kunnen alle (grote) investeringen beter vergeleken worden: niet alleen op financiële impact maar ook de maatschappelijke kosten van de investering.
Ook wordt de verduurzaming van het gemeentelijk vastgoed geïntensiveerd. In de Voorjaarsnota is er voor de periode van 2024-2027 €150 miljoen aan investeringsruimte beschikbaar gesteld voor het instandhouden en verduurzamen van vastgoed.
Opvallend genoeg noemen de plannen van de gemeente niet de noodzakelijke inzet voor de voorbereiding van de stad op de klimaatverandering; extremer weer, hitte en water.
Volg de activiteiten van de het HvA COE City Net Zero op Linkedin. Centre of Expertise City Net Zero werkt aan het klimaatneutraal, circulair & klimaatbestendig maken van steden.