De Weesperstraat zal vanaf 12 juni voor een periode van zes weken overdag afgesloten zijn voor autoverkeer. Dat stelt de wethouder voor aan de gemeenteraad. De Weesperstraat zal worden afgesloten door een slagboom, ter hoogte van de Nieuwe Keizersgracht, die open gaat tussen 23.00 en 6.00 uur. Om sluipverkeer tegen te gaan, worden er daarnaast ook op drie omringende straten slagbomen geplaatst. Het gaat om de Anne Frankstraat, de Hoogte Kadijk en de Kattenburgergracht. Is de pilot met de knip op de Weesperstraat 12 miljoen waard?
Veel extra reistijd
De gemeente zegt op basis van een 0-meting en het VMA (verkeersmodel Amsterdam) dat de verwachte extra reistijd bij uitvoering van de pilot Weesperstraat gemiddeld 5 minuten is. De data zijn verzameld in september 2022. De data liggen dus al een half jaar op de plank!
De gemeente stelt dat door de cameraopstelling ritten van voertuigen door de stad kunnen worden gevolgd, waarbij inzicht wordt verkregen in de routekeuze. Ook zijn zo op grote lijnen herkomsten en bestemmingen bepaald. Ik ben benieuwd of dat echt waar is voor met name taxi en stadslogistiek. Ik hoop dat de data binnenkort beschikbaar zijn om te valideren door het bedrijfsleven. Zo’n analyse had je natuurlijk samen met experts uit het bedrijfsleven, het netwerk Logistiek020 en de Amsterdamse kennisinstellingen moeten maken.
De berekening van extra reistijd is gedaan met het Verkeersmodel Amsterdam. Dat is vreemd omdat dit model geen taxi, stadslogistiek of openbaar vervoer kent. Voor transportplanning is overigens niet de gemiddelde reistijd belangrijk, maar de spreiding: 95% ritten wordt tot 7 minuten langer. Eigenlijk zou je daarmee moeten rekenen.
Rekenend met de door gemeente bepaalde 5 minuten komen de verliesminuten voor het totale plan (feitelijk vier knippen) uit op ruim 200.000 verliesminuten per dag verdeeld over:
- Personen (65%)
- Taxi (20%)
- Stadslogistiek (15%).
De extra reistijdkosten (‘value of time‘) van de pilot voor deze groepen zijn dat gerekend over 6 weken:
- Personen (65%): 2,0 mln euro
- Taxi (20%): 1,2 mln euro
- Stadslogistiek (15%): 1,1 mln euro
- TOTAAL 4,3 mln euro
Daarnaast zijn er nog de kosten van gemiste parkeerinkomsten van publieke en private garages in het gebied.
Een journalist vroeg me vandaag hoeveel kilometer we nu met z’n allen omrijden vanwege de knip. Mijn antwoord: zeker 5 miljoen km. Ik schrok er zelf van. Dat is toch 600 ton CO2 en 5 ton NOx. Helaas vroeg de journalist niet wat autoluw uiteindelijk de stad oplevert aan meer plezier, gezondheid en aantrekkelijkheid. Dat is een spannend debat voor later.
Waterbedeffect
Eerdere onderzoeken hebben aangetoond dat er een waterbedeffect is. Uit eerder onderzoek blijkt dat het afwaarderen van de Weesperstraat verkeerskundig een lastige opgave is. Inrichten als 2×1 leidt slechts tot een beperkte afname van verkeer en mogelijk tot extra stagnatie zo laat een onderzoek uit 2012 zien. Vanuit geluidhinder gezien betekent een knip dat de geluidhinder en luchtvervuiling worden verplaatst van de corridor naar de omliggende wijken. Uit de eerdere onderzoeken kwam de nu gekozen knip zelfs als slechtste variant naar voren.
De pilot Weesperstraat heeft dus niet alleen gevolgen voor de direct aan de Wibautas gelegen woningen en bedrijven en andere instellingen, maar ook voor de mobiliteit van bewoners, bedrijven en bezoekers uit nagenoeg de hele stad. Dat is zorgwekkend.
Zeker 100.000 voertuigen krijgen met langere reistijden te maken. Ik schat de totale kosten van extra reistijd in op 8 tot 10 mln euro (naast de kosten van de pilot van 2 mln) alleen al in de zes weken dat de pilot loopt nog afgezien van de gewenningsperiode. Dat is nog een voorzichtige schatting…
Dit is nog afgezien van alle kosten die bedrijven moeten maken om de planningen en IT-systemen aan te passen. Vanwege de korte termijn van de maatregelen en de korte duur kunnen bedrijven hun processen niet tijdig aanpassen. Daardoor is de inzet van extra personeel en voertuigen nodig.
Negatief advies stadsdeel centrum
In 2022 adviseerde het bestuur van stadsdeel centrum voor het niet afsluiten van de Weesperstraat: “Dit advies is tot stand gekomen na en in overleg met diverse bewonersorganisaties in de directe omgeving van de Weesperstraat en uit de oostelijke binnenstad alsmede met belanghebbende ondernemersorganisaties zoals MKB-Amsterdam en kan op een gezond maatschappelijk draagvlak rekenen”. Verrassend is dat de wethouder daar nu wel voor kiest. Het bestuur van stadsdeel oost heeft er overigens geen mening over. Dat is ook vreemd.
Noodzaak en urgentie ontbreekt
Is de pilot met de knip op de Weesperstraat 12 miljoen waard? Ik ben niet overtuigd. Het is terecht dat ook ondernemers zich grote zorgen maken. Bij instortende kademuren of dringende werkzaamheden snap ik dat het bedrijfsleven ook een steentje moet bijdragen. Maar, bij een pilot om zomaar wat uit te proberen zie ik die noodzaak om dat steentje bij te dragen niet.
Er zijn andere methoden om te bepalen wat de gevolgen zijn van een mogelijke knip. Niet in de laatste plaats door te leren van eerdere ervaringen met andere afsluitingen op het hoofdwegennet in Amsterdam. Bijzonder is dat die ervaringen niet eerst in kaart zijn gebracht: denk aan Piet Hein Tunnel, de Clercqstraat en Kattenburgerstraat.
Positief advies stadsregisseur
Amsterdam bereikbaar houden is een complexe opgave de aankomende jaren. Het is de opgave van stadsregisseur Gert Oosting om voor deze opgave slimme, innovatieve en efficiënte strategieën te bedenken. Hij ziet ontwikkelingen als de ‘Knip Weesperstraat’ juist als kans om broodnodige gedragsverandering te realiseren.
In de ogen van Gert Oosting kan de transitie worden versneld door slimmer om te gaan met de uitdagingen van vandaag. Een mooi voorbeeld zijn creatieve oplossingen zoals (bouw)logistiek over water. Door te experimenteren in de stad van ‘ondertussen’ is een grootschalige uitrol in de toekomst sneller mogelijk.
Er is niets mis met ‘knippen’ in de stad
De ambities van de wethouder vragen om inzet van de Amsterdamse ondernemers op minder stadslogistiek. Een sympathiek plan waarbinnen die ‘knippen’ een rol kunnen vervullen. Dat zorgt ervoor dat bedrijven naar slimme oplossingen gaan zoeken.
De nieuwe uitvoeringsagenda stadslogistiek, die de wethouder de komende maanden presenteert, is daarvoor de basis. Maar, die basis werkt alleen als de wethouder ook andere wethouders hieraan weet te binden. Het gaat dan om de bedrijvenstrategie, ruimte voor stadslogistieke bedrijven, voldoende energie voor schone voertuigen, duidelijkheid over de zero emissie zones, vervoer over water en de buurtlogistiek in de nieuwe wijken. Er is een stadsbrede aanpak nodig, natuurlijk samen met die bedrijven.
Maar voor de knip op de Weesperstraat is het nog te vroeg
Maar, zoals gebruikelijk bij de Amsterdamse verkeersplannen ontbreken ook bij de pilot voor de Weesperstraat concrete doelstellingen en mist de samenhang met de vele andere verkeersplannen. De vorige wethouder schreef over het ontbreken van deze samenhang: “Een integrale afweging zou ook eerder in het beleidsproces, bij het formuleren en vaststellen van beleid, van meerwaarde kunnen zijn. Nadeel hiervan is dat dergelijke uitspraken vroeger in het beleidsproces vaak leiden tot algemeenheden waar weinig discussie over is (“we zetten de voetganger op één”) of zó gedetailleerd ingaan op concrete cases dat er binnen projecten geen vrijheid meer overblijft voor gewenste lokale inbreng van bewoners en ondernemers.”
Gelukkig mag de gemeenteraad nog beslissen op 20 april. Hopelijk op basis van harde feiten en niet op basis van louter ideologie en hopelijk op basis van een samenhangend plan.
Walther Ploos van Amstel.
Welnu, de praktijk van nu enkele weken geeft U volledig gelijk; de Oostelijke Eilanden hebben te maken met gestremd verkeer erom heen enmantelzorgtaken naar ouderen en kleinkinderen worden ernstig gefrustreerd door dit ideologische proefballonnetje. Daarnaast verdraaid irritante opstelling van de verantwoordelijk wethouder, die in het geheel niet lijkt te hebben nagedacht over dit soort aspecten. Als geboren Amsterdammer heb ik nog niet zo’n irritante, onnodige en slecht onderbouwde ‘pilot’ meegemaakt.