Van een groene campus tot verkeersluwe winkelstraten: in theorie bieden hubs volop mogelijkheden om de stedelijke logistiek te verbeteren. Maar de realisatie ervan blijkt complex, zo blijkt uit onderzoek van de Hogeschool van Amsterdam (HvA) en de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN). ‘Er spelen veel belangen, en vaak ontbreekt een duidelijke probleemeigenaar,’ concluderen onderzoekers Susanne Balm, Koos Johannes en Sander Wilmsen. Zij presenteerden hun bevindingen tijdens het eindsymposium op 29 januari 2025 in Utrecht.
Onderzoek naar hubs in drie stedelijke gebieden
Het onderzoek richtte zich op (potentiële) hubs in drie gebieden: De 9 Straatjes en de Knowledge Mile in Amsterdam en Campus Heijendaal in Nijmegen. In samenwerking met een consortium van 15 partners brachten de onderzoekers bedrijven en lokale partijen samen om te verkennen of een hub gezamenlijk meerwaarde kon creëren voor de omgeving.
Co-creatie leidt niet vanzelf tot actie
Hoewel co-creatie waardevolle inzichten oplevert, leidt het niet automatisch tot actie, blijkt uit het onderzoek. Balm: ‘Een van de grootste uitdagingen bij het opzetten van hubs is het ontbreken van een duidelijke verantwoordelijke partij.’
Zo toonde de case op Campus Heijendaal aan dat een private hub met vrachtfietsen de aanvoer van technische materialen efficiënter kon maken en het aantal zware voertuigen kon verminderen. Toch bleef opschaling uit, omdat betrokken partijen een afwachtende houding aannamen.
Ruimtegebrek in De 9 Straatjes
In De 9 Straatjes bleek beperkte ruimte een grote hindernis. De Appeltjesmarkt, een mogelijke hub-locatie, wordt tijdelijk gebruikt door de brandweer en biedt daarnaast plaats aan deelscooters, -bakfietsen, een parkeergarage, busstation, tankstation, sociaal project en horecagelegenheid.
‘Op papier lijken deze functies elkaar te versterken, maar in de praktijk strijden ze om de schaarse ruimte,’ stelt Koos Johannes, onderzoeker Ondernemerschap bij de HvA. Bovendien raken de plannen meerdere beleidsvelden binnen de gemeente, wat de besluitvorming bemoeilijkt.
Op de Knowledge Mile ontbrak daarentegen een concreet logistiek probleem, waardoor de noodzaak voor verandering minder urgent werd gevoeld.
Stadslogistiek vaak ondergesneeuwd
Gebiedsgericht onderzoek naar stadslogistiek brengt extra uitdagingen met zich mee. Balm: ‘Binnen een gebied spelen vaak uiteenlopende prioriteiten, waardoor logistiek niet altijd de hoogste aandacht krijgt. Als er wél veel logistieke problemen zijn, zoals verkeersdrukte en overlast, kan het gebrek aan zichtbare vooruitgang juist tot meer onvrede leiden.’
Praktische lessen en adviezen
In hun eindrapportage, uitgebracht als magazine, delen de onderzoekers belangrijke lessen en adviezen voor ondernemers die met hubs aan de slag willen.
Koos Johannes adviseert start-ups om te zoeken naar partners die financiële continuïteit kunnen bieden en zich te richten op gemeenten met concrete hubplannen. ‘Baseer je strategie op bestaand beleid, niet op toekomstige beleidsvoornemens die nog onzeker zijn.’
Ook een lange-termijnbegroting is cruciaal. ‘Voorzichtigheid is geboden bij investeerders met hoge rendementseisen op korte termijn. Uit ons onderzoek blijkt dat sociaal ondernemers met een geleidelijke groeistrategie vaak duurzamer opereren dan bedrijven die inzetten op snelle groei,’ benadrukt Johannes.
Bovendien hebben bedrijven die hun activiteiten goed verankeren in de lokale gemeenschap meer kans op succes. Dit aspect wordt verder onderzocht door Maarten Hogenstijn, lector Sociaal Ondernemerschap bij de HvA.
Stakeholderbetrokkenheid en timing als succesfactoren
Sander Wilmsen, gedragspsycholoog binnen het onderzoek, onderstreept het belang van stakeholderbetrokkenheid: ‘Als je stakeholders vroegtijdig betrekt, is de kans groter dat ze daadwerkelijk gebruik gaan maken van de hub.’ Daarnaast speelt timing een sleutelrol. ‘Lanceer je concept op een strategisch moment, zoals bij een verhuizing, een nieuwe regelgeving of de opening van een pand.’
Nieuwe verbindingen en toekomstperspectieven
Hoewel het onderzoek niet direct heeft geleid tot succesvolle businessmodellen, zijn er waardevolle nieuwe verbindingen ontstaan tussen ondernemers, beleidsmakers en logistieke partijen.
‘Met het eindmagazine en het symposium hebben we de kansen en uitdagingen rondom hubs onder de aandacht gebracht bij zowel gemeenten als het bedrijfsleven,’ zegt Koos Johannes. De grote en diverse opkomst tijdens het event bevestigde de brede interesse in het onderwerp.
Welke samenwerkingsvormen het meest effectief zijn bij de ontwikkeling van hubs, blijft een open vraag. Daarom zetten Balm en haar collega’s het onderzoek de komende twee jaar voort, zowel in Nederland als binnen een breder Europees verband.
Bron: HVA