In de bouwsector houdt verduurzaming in dat er wordt gestreefd naar maximaal gebruik van hernieuwbare grondstoffen, hergebruik of recycling van materialen en beperking van bouw- en sloopafval, zodat een gesloten kringloop ontstaat. Gezien de grote hoeveelheid materialen en grondstoffen en het grote aantal partijen dat in de bouwketen een rol speelt, is digitalisering onontbeerlijk om dit circulaire proces tot stand te brengen in de bouwsector. Materiaalstromen zijn immers alleen goed inzichtelijk te maken door middel van digitale registratie.
Digitale platformen
Nu al worden producten ‘geoogst’ uit gebouwen en opgeslagen. Dat gaat gepaard met een complexe logistiek en grote behoefte aan opslagruimte. Digitale platformen vormen een onmisbare schakel voor het op grote schaal bij elkaar brengen van de vraag naar en het aanbod van gebruikte materialen en hernieuwbare grondstoffen. Zonder toegankelijke digitale systemen en betrouwbare data vinden partijen elkaar niet. Dat stelt de Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur (Rli).
Digitale platformen kunnen dat vergemakkelijken door een omgeving te bieden waar aanbieders en vragers van secundaire materialen elkaar kunnen vinden en waar transacties kunnen plaatsvinden. Het voornaamste voordeel daarvan is dat materialen al kunnen worden verhandeld voordat de daadwerkelijke sloop begint. Materialen hoeven dan niet te worden opgeslagen of afgevoerd als afval.
Daarnaast worden door het gebruik van digitale technologie de transactiekosten tussen partijen lager en wordt een ontmoeting mogelijk tussen partijen die elkaar anders niet zouden hebben gevonden vanwege geografische of organisatorische obstakels. In de bouwsector ontstaan steeds meer van dit soort platformen, bijvoorbeeld Madaster, Excess Material Exchange, INSERT en New Horizon.
Het ontbreekt aan prikkels
Er zijn nog weinig prikkels voor de bouwsector om digitale technologieën te ontwikkelen en te gebruiken voor een circulaire economie. Het verlengen van de levensduur en het hergebruik van materialen is weliswaar een publiek doel, maar het is in de huidige lineaire bouweconomie commercieel niet rendabel. Dit betekent dat het ontwikkelen of gebruiken van digitale technologieën die hieraan bijdragen nog niet interessant is.
Ontwikkelaars, eigenaren en gebruikers van gebouwen stellen ook nog weinig eisen aan de circulariteit van een gebouw. En als ze wél wensen hebben op dat vlak, blijkt het lastig om deze te vertalen in eisen die aansluiten op de technieken in de bouwpraktijk. Er is bovendien nog weinig vraag naar en aanbod van secundaire materialen, omdat er nog weinig gebouwen demontabel worden gebouwd en de logistiek en organisatie voor het verwerken van secundaire materialen onder de huidige omstandigheden verre van eenvoudig is. Voor het opschalen van digitale platformen vormt dit ontbreken van vraag en aanbod een belangrijke belemmering; er is geen ‘ecosysteem’ waarin innovaties opbloeien. De meeste bedrijven zijn te klein om zelf te investeren, beschikken niet over de benodigde digitale kennis en de benodigde middelen.
Er zijn maar weinig bruikbare en toegankelijke data beschikbaar over materialen in de bouwsector. De organisatie en de cultuur in de bouw blijken nog niet ingericht op het verzamelen en delen van data. Een andere reden dat er nog weinig materiaaldata beschikbaar zijn in de bouwsector is dat er nog weinig gedeelde standaarden zijn voor het omgaan met digitale data. Tweedimensionale tekeningen op papier zijn vaak nog de standaard.
Bestaande bebouwing uit beeld
Rli ziet dat de meeste digitale ontwikkelingen gericht zijn op nieuwbouw. Er zijn maar weinig digitale ontwikkelingen en databanken gericht op de bestaande bebouwing, terwijl juist daar het grootste deel van de materialen in onze bouweconomie zit. Door het ontbreken van digitale registraties over bestaande bouwwerken is het lastig te achterhalen welke materialen er in deze gebouwen zitten.
Digitalisering is noodzakelijk voor de transitie naar een circulaire bouweconomie. Maar de digitale ontwikkelingen die nodig zijn om te komen tot een digitale registratie van materialen komen niet vanzelf, omdat de meeste bouwbedrijven nog weinig belang hebben bij het doen van de benodigde investeringen.
De transitie naar een circulaire bouweconomie vraagt volgens de Rli om een actieve rol van de overheid in het stimuleren van vastleggen van data, sturen op toegankelijke data en het versnellen van de circulaire economie met gerichte heffingen en kortingen.
Bron: Rli