Ruim een derde van de verkeersdoden en ruim tweederde van de ernstig verkeersgewonden in Nederland is een fietser. Het overlijdensrisico van fietsers (het aantal verkeersdoden per afgelegde afstand) is ruim acht keer zo hoog als dat van automobilisten, maar ruim drie keer zo laag als dat van gemotoriseerde tweewielers.
Bijna driekwart van de dodelijke fietsslachtoffers en ruim de helft van de ernstig gewonde fietsers valt onder mensen van 60 jaar en ouder. Het SWOV bracht het in kaart.
Fietsongevallen zijn veelal het gevolg van een combinatie van voertuig-, weg- en gedragsfactoren. De fiets is een balansvoertuig waardoor fietsers snel hun evenwicht kunnen verliezen, bijvoorbeeld bij het op- en afstappen of bij een oneffen wegdek.
Vrachtverkeer
Vrachtwagens en bestelauto’s waren in 2021 betrokken bij 22% van de dodelijke ongevallen met fietsers. Dat is gerelateerd aan kilometers 2 keer zo vaak als personenauto’s; 1,1 keer zo vaak voor bestelauto’s en 3 keer zo vaak voor vrachtwagens.
Een betrouwbare uitsplitsing naar bijvoorbeeld locatie, dag van de week en tijd van de dag van ongevallen met ernstig gewonde fietsers is op basis van de niet beschikbare gegevens over ongevallen niet mogelijk. In 2025 is vanuit het Rijk de ambitie om landelijk deze gegevens landelijk openbaar te hebben, maar dat is nog ver weg.
Fietsers zijn naar verhouding vaak het slachtoffer van dodehoekongevallen. Tussen 2008 en 2016 vielen jaarlijks gemiddeld 10 tot 11 doden als gevolg van dodehoekongevallen met een vracht- of bestelauto, waarvan gemiddeld 8 tot 9 fietsers. Vanaf 2017 is het niet meer mogelijk om het aantal doden bij dodehoekongevallen vast te stellen, vanwege gebrek aan registratie.
Meer veiligheid
Een fietser heeft geen bescherming bij een botsing of val, in tegenstelling tot inzittenden van een auto met kooiconstructie en airbags. Daarom zijn fietsers kwetsbare verkeersdeelnemers. Een fietshelm kan ernstig hersenletsel bij een ongeval in belangrijke mate voorkomen.
Maatregelen om de veiligheid van fietsers te verbeteren zijn het in tijd (spitsmijden) en ruimte scheiden van fietsers van het het gemotoriseerde verkeer, het stabieler maken van de fiets, het toepassen van geavanceerde veiligheidssystemen bij voertuigen en het verbeteren van voorlichting en educatie aan zowel chauffeurs als fietsers.
Update augustus 2023
De ongevalscijfers, van verkeerswetenschappelijk instituut SWOV, laten zien dat een bestelbusje bovengemiddeld vaak betrokken is bij schadeongelukken: bij één op de acht botsingen is een bestelauto betrokken, dat is meer dan een paar jaar geleden. De stijging zit ‘m vooral in de blikschade aan of door bestelauto’s.
Minstens zo opvallend: botsingen met bestelbusjes eisen de meeste levens op vijftigkilometerwegen, binnen de bebouwde kom dus, terwijl over de hele linie de meeste verkeersdoden op tachtigkilometerwegen vallen. Dat is een teken, aldus VVN, dat het niet per se de bestelauto’s zelf zijn die gevaarlijk zijn, maar de mensen achter het stuur.
Volgens VVN zijn het niet zozeer de bestelbusjes zelf die voor gevaarlijke situaties zorgen, maar de mensen achter het stuur. Zo zijn de chauffeurs bijvoorbeeld bezig met andere zaken achter het stuur, zijn ze vermoeid of proberen ze tijd in te lopen op hun planning.
Walther Ploos van Amstel.