Op donderdag 24 november spraken experts uit onderzoek, bedrijfsleven en overheid tijdens een VLW Online Rondetafel over zero emissie stadslogistiek: waar staan we vandaag en welke blokkades moeten we met elkaar slechten? Wat waren de lessen van het webinar?
De uitdagingen met zero emissie stadslogistiek
Walther Ploos van Amstel
Zo’n 40 gemeenten gaan ervoor: de stadslogistiek is vanaf 2025 zero emissie. Het is een stip aan de horizon. Dat betekent zoveel als dat we daar moeten zijn en dat het aan het bedrijfsleven is om daar nu aan te gaan werken. Er is subsidie om ‘ons’ daarbij te helpen. Maar, is subsidie genoeg? Zero emissie grijpt in op de bedrijfsvoering. Wachten is in elk geval geen optie.
Voor stadslogistiek is die stip aan de horizon best spannend. Elektrische bestelwagens komen nu snel op de markt en de ervaringen zijn positief. In kosten van dagelijks gebruik doen ze niet onder voor dieselbestelwagens. Dat geldt ook voor het aanbod van lichte elektrische voertuigen en vrachtfietsen. Voor zware vrachtwagens is er wel een probleem; ze zijn nog nauwelijks beschikbaar, niet betaalbaar en niet betrouwbaar. We weten zelfs nog niet wat de techniek van de toekomst wordt: volledig elektrisch, hybride of waterstof?
Waar en hoe we gaan laden, vergt nog heel wat hoofdbrekens. Met de huidige actieradius vormt elektrisch rijden voor tachtig procent van de ritten geen probleem. Maar, meer dan negentig procent van de ritten naar de Amsterdamse zero emissie zone komt van buiten Amsterdam. De meeste bestelwagens staan in de straat bij de schilder of monteur thuis. De buurgemeenten moeten dus mee willen investeren in die laadinfrastructuur. Ook is laadinfrastructuur nodig in de openbare ruimte, bij kantoren en bouwlocaties in Amsterdam.
Voor bedrijven betekent de invoering van zero emissie ook het opnieuw bedenken van het logistieke concept met (micro)hubs. Bedrijven moeten veel slimmer werken: slimme voertuigen, slim rijden, slim plannen, slim energie inkopen, slim laden op de juiste locatie en slim samenwerken.
Waar staan we met de regelgeving rond zero zones
Remco Hoogma (Connekt SPES)
Inmiddels hebben de 27 gemeenten een definitief besluit tot invoering van een zero-emissiezone genomen. Met experts op het gebied van logistiek, zero-emissietechnieken, juridische dienstverlening, procesondersteuning en onderzoek helpt SPES bij het voorbereiden en begeleiden van de gemeentelijke besluitvorming. Daarbij kunnen gemeenten van SPES ook financiële ondersteuning krijgen bij het invoeren van een zero-emissiezone. Het doel is dat tussen de 30 en 40 gemeenten in 2025 of mogelijk een jaar later een middelgrote zero-emissiezone hebben ingevoerd.
De basisafspraken zijn:
- Gemeenten kondigen minimaal vier jaar voor de invoering de ligging en omvang van de zero-emissiezone aan. Dit is belangrijk om vroegtijdig aan iedereen duidelijkheid te geven (dit is gerekend vanaf het college/raadsbesluit).
- Alle nieuwe bestel- en vrachtauto’s die vanaf 1 januari 2025 op kenteken worden gezet moeten zero-emissie aan de uitlaat zijn om de zero-emissiezone voor stadslogistiek in te mogen.
- Alle bestel- en vrachtauto’s die rondrijden in de zero-emissiezone moeten vanaf 1 januari 2030 zero-emissie aan de uitlaat zijn.
- Samenwerken aan een zo uniform mogelijk ontheffingensysteem, bij voorkeur met een centraal loket.
- Er is een nationale overgangsregeling bestel- en vrachtauto’s.
Met wetgeving is een aantal zaken geregeld. Er is een besluit harmonisatie milieuzones en de introductie van een verkeersbord. Daarnaast is er een ontwerpbesluit tot wijziging van het Reglement verkeersregels en verkeerstekens 1990 in verband met de tijdelijke voorwaarden en overgangsbepalingen van nul-emissiezones. Dit ‘Tijdelijk besluit nul-emissiezones’ is de wettelijke basis voor afspraken over toegangseisen met overgangsregelingen, vrijstellingen en ontheffingen. Het nieuwe RVV wordt van kracht op 1 januari 2023. Voor de ontheffingen komt een centraal, landelijke loket in 2024. Gemeenten kunnen zelf de invulling van de ontheffing bepalen. De zero emissie zones kunnen met de lokale ontheffingen ‘met een zachte landing’ worden ingevoerd en worden ‘opgevoerd’ de jaren erna. Dat gaat in 2023 duidelijk worden.
Een nul-emissiezone wordt vastgesteld (na eerdere aankondiging) met een verkeersbesluit van burgemeester en wethouders. Dit verkeersbesluit rust op het Besluit harmonisatie milieuzones en RVV. Dit worden of via een reguliere procedure of via een zienswijze-procedure gepubliceerd (met verschillende bezwaarmogelijkheden). Invoering kan al binnen 2 tot 6 maanden.
Een goede belangenafweging staat centraal bij de verkeersbesluiten. Niet het aantonen van absolute noodzaak van verkeerbesluit is nodig, maar het motiveren waarom de met het verkeersbesluit te dienen belangen zwaarder wegen. Het hele proces zal 2,5 jaar of langer vragen van de gemeenten. Voorlopergemeenten gaan samen met SPES hun verkeersbesluiten in gang zetten vanaf begin 2023 (RVV-wijziging is dan van kracht) en ervaringen delen met de andere gemeenten.
De praktijk van de City Logistics Innovation Campus
Robert Kreeft (Intospace CLIC)
De Metropoolregio Amsterdam krijgt de eerste Europese campus voor de innovatie in de stadslogistiek. De City Logistics Innovation Campus, kortweg CLIC, wordt de broedplaats voor alles wat te maken heeft met vernieuwingen voor de bevoorrading van onze steden.
CLIC zal gerealiseerd worden op 120.000 vierkante meter aan de rand van Amsterdam, midden in de MRA, op bedrijventerrein Lijndenhof in de gemeente Haarlemmermeer. Het is direct gelegen aan de A9 bij Badhoevedorp, op een steenworp afstand van de luchthaven Schiphol. CLIC is een initiatief van Intospace, gespecialiseerd in de ontwikkeling van logistiek vastgoed. Cateraar Compass wordt een van de eerste gebruikers van CLIC met de keuken van de toekomst.
Om tot innovatie te komen moeten alle partijen in de keten vanaf de bron samenwerken. CLIC faciliteert deze innovatie vanaf de logistieke hotspot in de Metropoolregio Amsterdam (MRA). Bedrijven uit verschillende sectoren, kennisinstellingen, onderwijs en overheden kunnen er gezamenlijk werken aan projecten met kennispartners Hogeschool van Amsterdam en TNO. CLIC biedt de ruimte om de gehele innovatiecyclus te doorlopen: van idee tot concept tot realisatie. De opening is in 2024.
Essent gaat een volledig geïntegreerde energieoplossing met een van de grootste laadplatformen voor busjes en vrachtwagens van Nederland realiseren op CLIC. De stroom die op CLIC wordt verbruikt, wordt volledig duurzaam opgewekt met wind en zon. Essent Energy Infrastructure Solutions gaat ervoor zorgen dat het gebruik van elektriciteit, warmte en koude bij CLIC de grootst mogelijke efficiëntie krijgt en dat er dus nauwelijks energie verloren gaat.
Emissievrije stedelijke distributie – de stand van zaken in Vlaanderen
Jasper Vandenberghen (MOW)
Vlaanderen kiest de weg van vrijwilligheid voor gemeenten. Daarvoor is een Green Deal Duurzame Stedelijke Logistiek ingesteld. Vanaf 2023 starten in Vlaanderen zero emissie pilots in onder meer Antwerpen, Kortrijk en Leuven. Op dit moment vindt onderzoek plaats naar monitoring, handhaving, opschaling naar het Vlaams gewest, het ambitieniveau en gewenste flankerende maatregelen. Dit wordt vastgelegd in kaderovereenkomsten (zoals de convenanten in Nederland).
De hoofddoelstellingen van het beleid zijn: een geïntegreerd en integraal beleid, efficiënte stedelijke logistiek met respect voor leefbaarheid en veiligheid, milieuvriendelijke stedelijke logistiek, innovatie en ondernemerschap in, en dankzij stedelijke logistiek een efficiënt en duurzaam ruimtegebruik. In het regeerakkoord 2019-2024 staat: “We stimuleren emissievrije distributie, zodat vanaf 2025 in de stadskernen emissieloos gereden wordt voor belevering”.
Vlaanderen volgt de ontwikkelingen in Nederland nauwgezet. Ze verwachten er veel te kunnen leren van de dagelijks praktijk en de impact op de gemeentelijke organisaties.
Samenwerking bij laadinfrastructuur op bedrijventerreinen
Rob Koppejan (RKI Sustainable Solutions)
Rob Koppejan presenteerde het project Zero Emissie Corridors (ZEC). ZEC onderzoekt waar kansen liggen om CO2-neutraal vervoer richting de MRA-ports te versnellen en welke investeringen in laadpunten en laadinfrastructuur nodig zijn.
Provincie Noord-Holland, Vervoerregio Amsterdam, de gemeenten Amsterdam, Haarlemmermeer en Aalsmeer, Royal Schiphol Group, Port of Amsterdam, Royal FloraHolland, Greenport Aalsmeer, SADC, netbeheerder (Liander), Hogeschool van Amsterdam, vervoerders en logistiek dienstverleners nemen deel aan de ZEC-initiatieven.
De gewenste situatie is er een waarbij lokale (zonne)opwek leidend is en het netwerk ondersteunend. Micro-grids worden geïmplementeerd om het lokale energiesysteem te optimaliseren. De energievoorziening binnen logistieke keten is duurzaam en alle partijen maken onderdeel uit van geïntegreerd energiesysteem.
De presentatie van Rob Koppejan gaf veel relevante vragen voor vervolgonderzoek. Hoe verbinden we de vervoerslogistiek met energielogistiek en datalogistiek. Met ZEC krijgen bedrijventerreinen en bedrijven inzicht in hun rol in energievoorziening voor zero emissie transport inclusief potentiële verdienmodellen en de juridische en financiële raamwerken voor samenwerking. Ook de kansen van het marktmechanisme met “Hernieuwbare brandstofeenheden” (HBE-punten) zijn besproken.
Kijkend naar de energievraag voor het totale Nederlandse wegtransport dan zou met de oplossingen die ZEC uitwerkt bijna 80% van de energievraag (op basis van de huidige voertuigtechnologie en kilometers) kunnen worden opgelost zonder netuitbreiding. Met alle daken die er op distributiecentra liggen (41 mln. vierkante meter) kan 6,1 miljard kWh worden opgewekt. De totale energievraag voor elektrisch wegtransport is 7,8 miljard kWh.
De oplossingen bij ZEC liggen in opvolgend:
- Het optimaliseren van het energiemanagement in de logistiek bebouwde omgeving.
- Het optimaliseren van het energiemanagement op bedrijventerreinen.
- Het optimaliseren van energiemanagement in logistieke ketens.
Kijk het webinar terug:
Walther Ploos van Amstel.