Wat heeft de knip op de Weesperstraat opgeleverd? Vandaag kwamen, met enkele maanden uitstel, alle rapporten binnen. Een hele stapel. Leerzaam voor iedereen met belangstelling voor stedelijke mobiliteit. Met goede lessen voor volgende pilots.
Helaas ontbreekt een analyse van de kosten voor bewoners en ondernemers. Was de knip echt 12 miljoen euro waard? Pas dan kun je vaststellen of de pilot met knip is geslaagd.
Minder autoverkeer
De gemeente zegt dat de knip voor minder autoverkeer zorgde. Het gaat om 18% minder unieke auto’s en 10% minder voertuigkilometers rond de Weesperstraat. Onduidelijk is of de zomerperiode hierbij een rol speelde (de referentieperiode was namelijk mei 2023) en wat de gelijktijdige afsluiting van de Stadshouderskade heeft betekend.
Daar staat tegenover dat het door het waterbedeffect in andere straten juist veel drukker werd. In de Kattenburgerstraat en op de Zeeburgerdijk nam het aantal auto’s met 40 procent toe. Op de Piet Heinkade was de toename 20 procent.
Minder verkeer leidde mogelijk tot een beetje betere luchtkwaliteit (slechts 17 procent minder NOx, PM2.5 en PM10 zijn niet gemeten) ter plekke, echter elders tot een slechtere luchtkwaliteit. In het grote knipgebied was een verbetering van de luchtkwaliteit niet duidelijk aantoonbaar, stelt de GGD. En de geluidsoverlast nam op sommige plekken af. Het aantal verkeersongelukken bleef gelijk.
Het verkeer deed er langer over
Door de drukte nam de reistijd op de omleidingsroutes toe. In de eerste weken was de reistijd gemiddeld 6 minuten extra, in de laatste twee weken met gemiddeld 3 minuten per rit. Mogelijk door gewenning of door de zomervakantie. Deze uitkomsten zijn in lijn met de verwachtingen en voorspellingen van de verkeersmodellen vooraf. De gevolgen van de knip hadden ook met die modellen kunnen worden bepaald.
Op drukkere momenten liep de vertraging op de omleidingsroute op naar 8 minuten met een enkele uitschieter naar 41 minuten tijdens Keti Koti, toen meerdere grote incidenten gelijktijdig optraden.
Autoverkeer dat voorheen door de Weesperstraat reed naar bijvoorbeeld Rokin of Damrak had tijdens de pilot door de omleiding een extra reistijd van ruim 20 minuten.
Ondanks de massa aan verkeersdata ontbreekt in de analyses het handelingsperspectief. De analyse van de kentekencamera’s levert geen resultaten op die kunnen leiden tot ‘actionable’ verbeteracties van ondernemers die nu nog de Weesperstraat kiezen. Gaan ze klakkeloos omrijden, of zijn er kansen voor samenwerking in de stadslogistiek van ontvangers of verladers?
De kentekencamera’s zeggen niets over herkomst (vaak buiten de stad) en bestemming en zeggen niets over wat er in de voertuigen zit. Gaat het om horecaleveringen of servicemonteurs? Gaat het om een taxi met of zonder passagiers en rijdt de taxi voor doelgroepenvervoer? Wie zit er in de touringcars? De data die worden verzameld zijn daarmee ook voor de gemeente van beperkte waarde. De data van de kentekencamera’s moeten worden verrijkt met data van het bedrijfsleven. Helaas is het delen van data tussen en met bedrijven nog wel een ‘dingetje’.
Wat vonden buurtbewoners?
Uit het belevingsonderzoek en de focusgroepgesprekken kwam naar voren dat mensen uit de buurt positief zijn over de pilot. Zij gaven aan dat dat kwam door de rust die er ontstond. De wijk eromheen voelde meer als een woonwijk: mensen kwamen meer buiten, verbleven langer in de straat en raakten meer met elkaar in gesprek. De buurt voelde weer als ‘geheeld’, het werd makkelijker over te steken en mensen konden weer met het raam open slapen. Van de bewoners van de Weesperbuurt was een ruime meerderheid van 75 zeer tevreden over de pilot.
Mensen die wonen aan straten waar meer files ontstonden, gaven aan dat zij last hadden van de agressieve sfeer, onbereikbaarheid, lawaai, stank, overlast, machteloosheid en een opgesloten gevoel. Ook waren er zorgen over de milieueffecten (luchtvervuiling) door de toegenomen files in de stad en over de verkeersveiligheid. Van de bewoners van het centrum (uitgezonderd de Weesperbuurt) was 74 procent ontevreden.
Wat vonden ondernemers?
Van de ondernemers die meededen aan het belevingsonderzoek was 89 procent ontevreden over de pilot. Ondernemers noemen een daling van de omzet van restaurants en hotels, hotelgasten die klaagden over lange rijtijden en hoge kosten van taxiritten en personeel dat te laat op het werk verscheen door congestie op de weg. Sommige horecabedrijven gaven aan dat leveranciers en onderhoudsmonteurs laat kwamen of helemaal niet. Ondernemers vrezen reputatieschade.
De timing van de pilot in combinatie met de aankondiging van nog meer knips in de media viel ongelukkig bij de logistieke branche. Het zorgde voor verwarring en men voelde zich overvallen en gepasseerd. In de toekomst is betere communicatie over het doel van een experiment of maatregel en de timing ervan gewenst.
Wat heeft de knip gekost?
Eerder vroeg ik me af of de pilot met de knip op de Weesperstraat 12 miljoen euro waard zou zijn. Ik ben bang dat mijn voorspelling aan de optimistische kant was. De reistijdvertraging was zoals voorspeld door de verkeersmodellen. Maar, ondernemers hadden dus meer indirecte schade dan verwacht… Wat de knip echt heeft gekost? Zeker 12 miljoen euro, maar waarschijnlijk meer. Dat mogen de raadsleden vragen aan de wethouder.
Wat vond de wethouder zelf?
De wethouder verkeer schrijft in haar raadsbrief: “Het was een pilot van contrasten. Van rust en blijdschap op de Weesperstraat, tot drukte en boosheid op de Kattenburgerstraat. Van grote drukte aan het begin, naar een meer stabiliserend verkeersbeeld naarmate de pilot vorderde. Dankzij deze pilot is een schat aan informatie en inzichten opgedaan die we zonder de pilot niet zo exact hadden kunnen weten. En er is een gesprek over dilemma’s op gang gekomen dat zonder de pilot nooit op gang was gekomen. Over welke oplossingen we wel willen, welke niet, welke partijen we voldoende spreken en welke niet”. De wethouder is open en eerlijk over wat de pilot heeft opgeleverd.
“De knip zoals we hem deden zal niet meer terugkeren”, laat een woordvoerder van de wethouder aan AT5 weten. “Een verkeersmaatregel waarbij er maar zeer beperkt uitzondering gemaakt kan worden, geeft te weinig bewegingsvrijheid om maatwerk toe te passen”, schrijft de wethouder.
Wat is het vervolg?
Een harde knip? Dat nooit meer! “Duidelijk is geworden dat een ’harde knip’ op de Weesperstraat als structurele oplossing nu niet wenselijk is”, concludeert de wethouder.
Omdat de wethouder nog altijd iets wil doen aan de wens van de gemeenteraad om de verkeersdrukte rond de Weesperstraat terug te brengen, denkt zij na over een maximumsnelheid van 30 kilometer per uur, het verwijderen van een rijbaan waardoor de weg smaller wordt, of het (over enkele jaren) invoeren van intelligente toegang.
De grote vraag is: waar blijft dat masterplan dat de stad en de regio weer gaat verbinden op basis van een goed verhaal over wat voor stad (en regio) we willen zijn voor wie? Een masterplan dat gaat over nabijheid, verblijven, verplaatsen en beleven. dat gaat over mensen; bewoners, ondernemers en bezoekers. En niet over voertuigen, fietsen, bussen en andere vervoersmiddelen.
Samen met Luca Bertolini en Marco te Brömmelstroet schreef ik in Parool: “Wat als we in plaats van krampachtig vast te houden aan de schijnzekerheden van het bestaande, de onvermijdelijke onzekerheid van anders denken en doen zouden omarmen?’. Praat niet over een autoluwe stad, maar eerder en consequent over een ontspannen stad, of een verbonden stad, of als je dat liever is, de bruisende stad met mobiliteitsimplicaties als gevolg, niet als vertrekpunt.
De knip op de Weesperstraat wordt de waterscheiding in het Amsterdamse mobiliteitsbeleid. We krijgen zielloos beleid uit de periode voor de knip en inspirerend beleid van de periode na de knip…. hoop ik.
Walther Ploos van Amstel.