De uitvoeringsagenda Uitstootvrije Mobiliteit 2023-2026 is uit. Het is een onderdeel van de aanpak van schone lucht in Amsterdam. Het pakket aan maatregelen wil uiteindelijk alle modaliteiten laten bijdragen aan een betere luchtkwaliteit en CO2-reductie.
WELKE VRAGEN ROEPT DE AMSTERDAMSE UITVOERINGSAGENDA UITSTOOTVRIJE MOBILITEIT OP?
De uitvoeringsagenda begint de wethouder met: “Schone lucht is van levensbelang”.
Vraag: Hoe onderbouwt de wethouder deze stelling?
Vraag: Welke onderzoeksdata over de gevolgen van verschillende soorten luchtverontreiniging voor de volksgezondheid in Amsterdam voor uiteenlopende doelgroepen en wijken zijn hierbij gebruikt?
Vraag: Welke concrete gezondheidsdoelen wil deze uitvoeringsagenda voor welke doelgroepen realiseren?
Er zijn veel bronnen van luchtvervuiling en er zijn verschillende soorten luchtvervuiling met elk hun eigen gezondheidseffecten. Het rapport geeft veel cijfers maar geen compleet totaalbeeld van de verschillende componenten van luchtvervuiling op verschillende (knelpunt)locaties in Amsterdam naar bronnen.
TNO pleitte in 2022 voor een andere fijnstofaanpak. Het is essentieel om gericht en per locatie de soorten (ultra)fijnstof terug te dringen die daadwerkelijk het grootste effect hebben op de gezondheid.
Vraag: Wat zijn in 2023 de knelpuntlocaties op basis van het Amsterdamse Luchtmeetnet? En wat zijn op deze locaties de bronnen van luchtverontreiniging?
Vraag: Hoeveel zogenoemde ‘gevoelige’ Amsterdammers hebben op deze knelpuntlocaties gezondheidslast van deze luchtverontreiniging?
Vraag: Waarom beperkt de uitvoeringsagenda zich tot concrete maatregelen die vooral het stadslogistieke verkeer raken? Komt er ook een integraal plan voor schone lucht in Amsterdam? En wanneer?
In 2022 deed de Europese Commissie een voorstel voor strengere eisen aan de luchtkwaliteit. Het RIVM heeft eerder in 2023 berekend dat in 98 procent van Nederland de nieuwe grenswaarde voor de luchtkwaliteit in 2030 met bestaande beleidsmaatregelen uit het Schone Lucht Akkoord kan worden gehaald.
Vraag: Hoe zit dat in Amsterdam in 2030? Welke nieuwe knelpuntlocaties zijn er nog als de nieuwe WHO-normen gelden en het lopend beleid is afgerond?
Vraag: Hoe vertaalt zich dit naar de Amsterdamse gezondheidscijfers?
In de uitvoeringsagenda staan uiteenlopende cijfers over luchtverontreiniging en CO2-uitstoot.
Vraag: Wat zijn de bronnen en meetperioden waarover deze cijfers zijn gemeten? Geef daarbij ook aan of sprake is van metingen of het gebruik van modellen. En, welke modellen dan zijn gebruikt?
Vraag: Wat is de impact van provinciale wegen, rijkswegen en rijkswaterwegen die door Amsterdam lopen op de luchtverontreiniging, de CO2-uitstoot en de volksgezondheid?
Vraag: TNO Topas, Caeli en andere organisatie geven aanvullende realtime satelietdata over luchtkwaliteit en bronnen. Worden deze realtime data gebruikt in Amsterdam? En wat leren deze data voor de aanpak van schone lucht?
Vraag: De Amsterdamse cijfers over houtrook sluiten niet aan bij de de GGD- en RIVM-cijfers (rapport 30 maart 2022). Wat verklaart dit verschil?
Vraag: Hoe is de CO2 besparing berekend? En op basis van welke energiemix? Verplaatst de uitvoeringsagenda geen CO2 naar energieopwekking op basis van kolen of gas?
De wethouder heeft herhaaldelijk gezegd dat Amsterdam bij de landelijke regels voor zero emissie zones en voertuigen blijft aansluiten. Dat is belangrijk voor ondernemers die met de regels te maken krijgen. Een gelijk speelveld is belangrijk.
Vraag: Gaat Amsterdam integraal de landelijke regels voor zero emissie zones en voertuigen (voor stadslogistiek, taxi en touringcars) en werktuigen op de bouwplaats volgen? Welke regels zijn dit dan concreet? En welke regels bieden nu nog niet voldoende houvast voor Amsterdam?
In de nationale Uitvoeringsagenda Stadslogistiek is afgesproken om in 2024 twee evaluatiemomenten te houden waarin beoordeeld wordt of de toegangseisen nog wel haalbaar zijn en indien nodig worden deze aangepast.
Vraag: Hoe gaat Amsterdam om met deze twee evaluatiemomenten in 2024?
De Academische Werkplaats Gezonde Leefomgeving (GGD) onderzocht in 2022 hoeveel fijnstof elektrisch vervoer wordt veroorzaakt door slijtage van banden, remmen en wegdek. En, hoeveel geluid de banden (en niet zozeer de motor) bij een snelheid van 50 km per uur produceren.
Eerder waarschuwde de GGD voor optimisme over het effect van zero emissie zones op luchtkwaliteit. Volledig uitstootvrij verkeer leidt in Amsterdam tot 40% lagere NO2 achtergrondconcentraties. Voor fijnstof is de afname kleiner: voor PM2.5 gemiddeld 7 tot 8% en 4 tot 6% voor PM10. Volgens TNO zouden de afnames niet meetbaar zijn. Met name de fijnstof veroorzaakt door banden, remmen en slijtage van asfalt zijn daaraan debet. Ook vallen koelmotoren buiten de regels en is handhaving op buitenlandse kentekens nog niet geregeld, waardoor het effect van zero emissie zones op luchtkwaliteit beperkt is.
Een probleem voor ondernemers in Amsterdam is dat met alle eisen die Amsterdam stelt aan voertuigen (gewicht, lengte en breedte) er nog nauwelijks tot geen aanbod is aan elektrische voertuigen.
Vraag: Hoe zijn de resultaten van dit onderzoek van de GGD meegenomen in de uitvoeringsagenda?
Vraag: Hoe gaat Amsterdam om met voertuigen met koelmotoren bij de invoering van zero-emissie zones?
Vraag: Is berekend wat de uitstoot van fijnstof (PM2.5 en PM10) is van fietsbanden (en andere tweewielers) in Amsterdam?
Voor de invoering van zero emissie zones moeten nog verkeersbesluiten worden genomen. VNG heeft in 2022 een juridisch kader gepresenteerd voor de invoering van zero emissie zones. Een verkeersbesluit tot invoering van een nul-emissiezone moet goed gemotiveerd worden. Uit de jurisprudentie blijkt dat veel gewicht wordt toegekend aan (milieukundige) rapportages van deskundigen ter onderbouwing van de met het verkeersbesluit te dienen belangen. Met biodiesel/HVO kunnen de CO2 doelen bij stadslogistiek ook worden behaald.
Vraag: Wat is de planning voor de te nemen verkeersbesluiten? En hoe is daarbij zienswijze en inspraak georganiseerd?
Vraag: Hoe gaat de gemeente de verkeersbesluiten onderbouwen met milieukundige data en concrete doelstellingen voor de knelpuntlocaties? Met name omdat de maatregelen zich vooralsnog beperken tot uitstootvrije stadslogistiek en de andere bronnen lijken te vergeten.
Vraag: Wat is de onderbouwing van de verkeersbesluiten op basis van een maatschappelijke kosten- en batenanalyse?
Vraag: Waarom kiest de gemeente Amsterdam voor een zero-emissie zone die groter is dan eigenlijk vanuit de knelpuntlocaties nodig is?
Vraag: Hoe kijkt de Amsterdam aan tegen de inzet van biodiesel/HVO om de CO2 doelen te halen?
Vraag: Hoe kijkt Amsterdam aan tegen de inzet van hybride voertuigen binnen de zero emissie zones?
Vraag: Wat zijn de sancties voor ondernemers die toch met een dieselvoertuig de zero emissie zone inrijden? Wie heft de sanctie? En wie krijgt het bedrag van deze sanctie: de gemeente? Komt er een ‘waarschuwingsperiode’?
Amsterdam kan ontheffingen en vrijstellingen verlenen voor zero-emissie zones. Dit beleid is nog in voorbereiding. Zoals het er nu naar uitziet komen de volgende voertuigcategorieën in aanmerking voor ontheffing. In de loop van 2023 komt hier pas meer duidelijkheid over. Er komt een landelijk centraal punt waar ondernemers hun ontheffing kunnen aanvragen. De aanbesteding van het ontwikkelen hiervan start in de loop van 2023.
Vraag: Gaat Amsterdam de landelijke regels voor ontheffingen en vrijstellingen volgen? Welke speelruimte biedt dit de gemeente nog voor lokale ontheffingen en vrijstellingen? En als die speelruimte er is hoe vindt daarover in de toekomst besluitvorming plaats?
Vraag: Welke besparingen levert een landelijke centraal punt voor ontheffingen de gemeente Amsterdam op? Nu worden ontheffingen nog lokaal aangevraagd.
Vraag: Sluit Amsterdam aan bij het landelijke centraal punt waar ondernemers ontheffingen kunnen aanvragen? Wat doet Amsterdam als dat landelijk centraal punt op 1 januari 2025 niet gereed is?
Vraag: Klopt het dat landbouwvoertuigen, koelmotoren en voertuigen met buitenlands kentekens buiten de regels vallen?
Vraag: Hoe gaat Amsterdam de handhaving op ontheffingen en vrijstellingen regelen? Welke budget is hiervoor gereserveerd?
Vraag: Particulieren kunnen bij de gemeente een ontheffing aanvragen voor hun bestelauto, mits zij aan kunnen tonen dat het voertuig niet bedrijfsmatig gebruikt wordt. Hoe is de aanvraagprocedure hiervoor en de handhaving hierop geregeld?
Vraag: Wat zijn de sancties voor ondernemers als zij geen ontheffing hebben en toch de zero emissie zone inrijden? Wie moet de sanctie opleggen? En wie krijgt het bedrag van deze sanctie: de gemeente? Komt er een ‘waarschuwingsperiode’?
Kleine ondernemers worden mogelijk hard geraakt, hebben geen toegang tot lease of ‘faire’ financiering en kunnen de investeringen in laadinfrastructuur niet dragen. Tweederde van de bestelvloot zit bij kleine ondernemers. Zo moet de gemeente nadenken over een regeling voor nadeelcompensatie, waar (rechts)personen die onevenredig geraakt worden aanspraak op kunnen maken.
Vraag: Hoe gaat de gemeente de nadelen voor stadslogistieke ondernemers, taxiondernemers en touringcarbedrijven binnen Amsterdam compenseren?
Vraag: Hoe gaat de gemeente de nadelen voor ondernemers van buiten Amsterdam compenseren?
Vraag: Welk bedrag heeft Amsterdam gereserveerd voor deze nadeelcompensatie?
Uit onderzoek van de Nationale Agenda Laadinfrastructuur blijkt dat 80 procent van de voertuigen die in deze Amsterdamse zero emissie zone moet zijn van buiten Amsterdam komt, en, in andere gemeenten, moet laden. Vaak ‘voor de deur’.
Vraag: Hoe werkt Amsterdam samen met de buurgemeenten in de MRA om te zorgen voor voldoende laadinfrastructuur?
Vraag: Stemt Amsterdam de zero emissie zones af met vergelijkbare plannen in bijvoorbeeld Haarlem en Amstelveen?
Vraag: Betrekt de gemeente ook de buurgemeenten bij zienswijze en inspraak over de verkeersbesluiten?
Vraag: Hoe informeert Amsterdam ondernemers die van buiten Amsterdam komen?
Ondernemers moeten tijdig hun logistieke netwerk aanpassen bijvoorbeeld met stadshubs en microhubs op locaties waar voldoende laadmogelijkheden zijn. Het is nu afwachten wat de nieuwe Amsterdamse agenda ‘Stedelijke logistiek’ hier gaat brengen en welke visie de wethouder heeft op de toekomst van stadslogistiek in Amsterdam.
Vraag: Wanneer komt de agenda ‘Stedelijke logistiek’?
Vraag: Hoe wordt de agenda ‘Stedelijke logistiek’ afgestemd met de uitvoeringsagenda uitstootvrij rijden?
Om de gezondheid van gevoelige groepen te beschermen adviseert de GGD al jaren om afstand te houden tussen drukke wegen en woningen, scholen, kinderdagverblijven en andere ‘gevoelige bestemmingen’. Concreet betekent dit geen gevoelige bestemmingen te projecteren, binnen 150 meter van snelwegen en binnen 25 meter van drukke binnenstedelijke wegen, waarbij ‘druk’ is gedefinieerd als een verkeersintensiteit van meer dan 10.000 motorvoertuigen per etmaal.
Vraag: Moeten de GGD adviezen over mitigerende maatregelen worden aangepast nu het verkeer steeds schoner wordt? En, straks na de invoering van de zero emissie zones?
Vraag: Waar in Amsterdam biedt dit kansen voor de bouw van nieuwe woningen, scholen, sportfaciliteiten en kantoren?
Amsterdam werkt sinds 2022 aan de Amsterdamse Aanpak bij bouwplaatsen. Samen met een groep marktpartijen worden er ambitieuze en realistische doelen gesteld voor mobiele werktuigen (inclusief stationair, zoals bijvoorbeeld aggregaten).
Vraag: Wat zijn de gevolgen van deze aanpak voor de bouwkosten van de gemeente en van particuliere bouwers?
Dit jaar komt er een herijking van het Transitieplan Verduurzamen Gemeentelijk Wagenpark waarin de aanpak voor de komende jaren wordt voorgesteld. Het gemeentelijk wagenpark zal aan de milieuzone-eisen (inclusief uitstootvrije zones) voldoen.
Vraag: Hoeveel budget is gereserveerd (voertuigen, laadinfrastructuur, opleiding) voor de verduurzaming van het gemeentelijk wagenpark?
Vraag: Wanneer krijgt de raad de plannen voor de verduurzaming van het gemeentelijk wagenpark?
Vraag: Inzamelvoertuigen voor afval zijn in de landelijke (en Europese) regels vrijgesteld van de zero emissie zones. Waarom kiest Amsterdam dan toch voor het verschonen van deze vloot?
Vraag: Welke eisen stelt de gemeente bij afvalinzameling door particuliere inzamelaars?
De voorbereiding en uitvoering van deze Uitvoeringsagenda vindt plaats onder leiding van Team Uitstootvrije Mobiliteit. De voorgestelde activiteiten en maatregelen kunnen in 2023, 2024 en 2025 gedekt worden uit incidentele middelen uit het voormalig Stedelijk Mobiliteitsfonds voor Luchtkwaliteit, uit coalitiemiddelen voor intensivering Luchtkwaliteit en uit aanvullende Rijksmiddelen voor de uitvoering van de taken vanuit het Klimaatakkoord Mobiliteit, zoals het vormgeven en handhaven van uitstootvrije zones.
Vooralsnog is er na 2025 een jaarlijks tekort van € 5,3 miljoen. De meest aangewezen oplossing hiervoor is het betrekken van dit tekort bij het fonds stadsverbetering bij de eerstvolgende begrotingsronde. Dekking is daarmee afhankelijk van de prioriteitstelling bij de inzet van de middelen uit dit fonds.
Vraag: Wat is de totale begroting voor voorbereiding, invoering en handhaving van deze zero emissie zones in de periode 2023-2035?
Vraag: Waaruit bestaat het jaarlijks tekort van € 5,3 miljoen?
Sinds 1 januari 2023 mag een chauffeur in een zero emissie bestelauto voor goederenvervoer rijden met slechts een B-rijbewijs op zak. Een vrijstelling van het C-rijbewijs is actief en handhaving wordt tot oktober opgeschort. Tevens moet de bestuurder zijn B-rijbewijs langer dan 2 jaar hebben.
Vraag: Wat betekent dit voor bedrijven met jonge medewerkers (die net een rijbewijs hebben).
Walther Ploos van Amstel.